بیماری خاموش؛ «نزدیک به نیمی» از زنان بالای ۵۰ سال در ایران دچار کمبود تراکم استخوان هستند توضیح تصویر، فعالیت بدنی در فضای باز از مهمترین توصیهها برای مقابله با پوکی استخوان است وزارت بهداشت ایران می‌گوید «حدود ۴۷ درصد» زنان بالای ۵۰ سال در ایران دچار کمبود تراکم و پوکی استخوان هستند. خبرگزاری ایرنا با اعلام این آمار به نقش کمبود کلسیم در پوکی استخوان اشاره کرد و نوشت: «مطالعات در ایران نشان می‌دهد بیش از ۵۰ درصد مردم کمبود دریافت کلسیم مورد نیاز دارند و مصرف ناکافی کلسیم و لبنیات به عنوان مهمترین منبع دریافت این ماده ضروری است.» «دو سوم» زنان بالای ۶۰ سال پوکی استخوان دارند و زمانی که به سنین بالای ۷۵ سال می‌رسند شیوع پوکی استخوان به «بالای ۸۰ درصد» می‌رسد. سالانه بیش از «۱۷۰ هزار» شکستگی ناشی از پوکی استخوان در ایران رخ می‌دهد که در حدود ۲۰ تا ۵۰ درصد موارد شکستگی لگن در سالمندی، در سال اول بعد از شکستگی حتی به فوت بیمار منجر می‌شود. از آنجا که کمبود تراکم یا پوکی استخوان به‌تدریج روی می‌دهد و اغلب تا زمانی که فرد دچار شکستگی نشود از آن مطلع نمی‌شود، به آن «بیماری خاموش» می‌گویند بنیاد جهانی پوکی استخوان تخمین زده است که بیش از ۲۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان گرفتار پوکی استخوان هستند. بر اساس آمار این موسسه علمی ،در دنیا یک‌سوم زنان و یک‌پنجم مردان بالای ۵۰ سال با مشکل کاهش تراکم استخوان یا پوکی استخوان روبرو می‌شوند. پوکی استخوان کم شدن تدریجی تراکم استخوان است که احتمال مشکلات استخوانی-عضلانی از جمله شکستگی را زیاد می‌کند. اهمیت تشخیص زودهنگام در این است که در مرحله خفیف، با درمان دارویی و ورزشی می‌توان روند کاهش تراکم که به آن استئوپنی می‌گویند را کند کرد تا به بیماری شدید یا پوکی استخوان منجر نشود. این عارضه با اینکه ممکن است در هر استخوان بدن ایجاد شود اما شکستگی معمولا در لگن، ستون فقرات و مچ دست دیده می‌شود. هشدار درباره حذف لبنیات از سبد خرید خانواده‌ها کارشناسان می‌گویند تغذیه مناسب و حاوی کلسیم و ویتامین دی کافی از دوران کودکی نقشی مهم در جلوگیری از ابتلا به پوکی استخوان در سنین بالا دارد. به گفته دکتر افشین استوار، «آنچه مسلم است این است که گران شدن لبنیات و در دسترس نبودن شیر و مواد لبنی مصرف آن را در سال‌های اخیر به‌شدت کاهش داده است و این می‌تواند عامل تشدید مشکل پوکی استخوان در آینده شود.» به گفته این پزشک متخصص، پوکی استخوان مشکل دوره سالمندی است اما تغذیه ناکافی در زمان کودکی و نوجوانی ممکن است آن را در سالمندی تشدید کند. ورزش و فعالیت بدنی مناسب در فضای باز و زیر نور آفتاب از جمله توصیه‌های کارشناسان است. زنان در ایران از کودکی چندان به ورزش تشویق نمی‌شوند و به دلیل محدودیت‌ها و حجاب اجباری امکان استفاده کامل از نور خورشید را برای جذب ویتامین دی ندارند. با این‌حال هر سال ۲۸ مهر ماه به مناسبت روز جهانی پوکی استخوان در ایران با برگزاری کنفرانس‌ها و سمینارها برای آگاهی‌رسانی تبلیغات می‌شود.
چطور می‌توان از ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری کرد؟ دانشمندان درباره پوکی استخوان به افراد در معرض خطر این توصیهها را میکنند تمرین بدنی مداوم و مرتب برای محکم کردن استخوان‌هاتغذیه سالم از جمله خوردن غذاهایی سرشار از کلسیم و ویتامین دی مصرف روزانه ویتامین دی تغییر سبک زندگی روزمره مثل ترک سیگار و کم کردن مصرف الکل علل پوکی استخوان چیست؟ از دست دادن تراکم استخوان بخشی طبیعی از روند افزایش سن است اما برخی از افراد خیلی سریعتر از حد معمول و طبیعی بافت استخوان از دست می‌دهند و این منجر به پوکی استخوان و افزایش خطر شکستگی می‌شود. زنان بیش از مردان در معرض خطر پوکی استخوان هستنند و در چند سال اول پس از یائسگی به سرعت بافت استخوانی خود از دست می‌دهند. احتمال این عارضه در یائسگی زودرس ( پیش از ۴۵ سال) یا زنانی که تخمدانهایشان را برداشته‌اند بیشتر می‌شود. اما پوکی استخوان می‌تواند مردان، زنان جوان و حتی کودکان را هم مبتلا کند. علل افزایش احتمال پوکی استخوان : مصرف کورتون با دوز بالا برای بیش از سه ماه بیماری‌های دیگر که عوارضی چون مشکلات التهابی، اختلالات هورمونی یا سوء‌جذب داشته باشند سابقه خانوادگی در زمینه پوکی استخوان به ویژه شکستگی لگن در مادر و پدر استفاده طولانی‌مدت از بعضی داروهای خاص برای استحکام استخوان یا سطح هورمون بدن مثل قرص‌های ضد استروژن که بعد از سرطان پستان مصرف می‌شود اختلال تغذیه مثل بی‌اشتهایی یا پرخوری عصبی داشتن شاخص توده بدنی پایین (بی‌ام‌آی) ورزش نکردن و نداشتن تحرک لازم نوشیدن زیاد الکل و سیگار کشیدن آیا شما در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستید؟ برای اینکه بدانید در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستید یا نه، می‌توانید به آزمون ساده بنیاد جهانی پوکی استخوان جواب دهید: آیا پزشک برای مادر و پدر شما تشخیص پوکی استخوان داده؟ یا بر اثر زمین خوردن ساده، مثل افتادن در حالت ایستاده یا از ارتفاع کم، استخوانشان شکسته است؟ مادر یا پدر شما قوز دارند؟ سن شما ۴۰ سال یا بیشتر است؟ بر اثر زمین خوردن ساده در بزرگسالی، استخوانتان شکسته است؟ مرتب زمین می‌خورید، مثلا بیش از یکبار در یک سال گذشته یا آیا به علت ناتوانی نگران زمین خوردن هستید؟ بعد از ۴۰ سالگی قدتان بیشتر از ۳ سانتیمتر کوتاه شده است؟ کمبود وزن دارید یا ضریب توده بدنی شما کمتر از ۱۹ است؟ بیش از سه ماه متوالی قرص کورتیکواستروئید (کورتون) مصرف کرده‌اید؟ پزشک برای شما تشخیص آرتریت روماتوئید داده است؟ (با این توضیح که با آرتروز فرق دارد) پزشک برای شما تشخیص پرکاری تیروئید، پرکاری پاراتیروئید، دیابت نوع اول، بیماری تغذیه ای یا گوارشی مثل بیماری کرون یا سلیاک داده است؟ پیش از ۴۵ سالگی یائسه شدید؟ پریود شما بیش از ۱۲ ماه متوالی به دلیلی به جز حاملگی، یائسگی و یا برداشتن رحم قطع شده است؟ پیش از ۵۰ سالگی جراحی برداشتن تخمدان داشتید، بدون اینکه از هورمون جایگزین مصرف کنید؟ هرگز شده که ناتوانی جنسی، از دست دادن میل جنسی یا علائم دیگر ناشی از کاهش تستوسترون در شما ایجاد شده باشد؟ به طور مرتب بیش از حد توصیه‌شده الکل مصرف می‌کنید؟ (یعنی بیشتر از دو واحد در روزکه از ضرب درصد الکلی که می‌نوشید در حجم الکل به میلی‌متر و تقسیم نتیجه به هزار به دست می‌آید.) در حال حاضر یا در گذشته سیگار کشیده‌اید؟ کمتر از روزی نیم ساعت تحرک یا فعالیت بدنی مثل کارهای منزل، باغبانی، پیاده‌روی، دویدن و غیره دارید؟ شیر و لبنیات نمی‌خورید یا به دلیل حساسیت از خوردن آنها پرهیز می‌کنید، بدون اینکه از کلسیم مکمل استفاده کنید؟ کمتر از ده دقیقه در روز به فضای باز می‌روید؟ طوری که سطح بدنتان در معرض نور آفتاب باشد بی‌آن‌که ویتامین دی مصرف کنید؟ پاسخ مثبت حتی به یکی از سوالات این پرسشنامه به معنای آن نیست که مبتلا به پوکی استخوان هستید. بلکه به معنای این است که عوامل زمینه‌ساز پوکی استخوان در شما وجود دارد؛ بنابراین برای پیش‌گیری از آن و احتمالا مصرف مکمل ویتامین دی و کلسیم یا بررسی‌های پزشکی با پزشک مشورت کنید.
