15 اردیبهشت‌ماه، سالروز بزرگداشت شیخ صدوق

ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)
متولد سال ۳۰۵ هجری قمری
از عالمان شیعه در قرن چهارم هجری قمری که مشهورترین محدّث و فقیه مکتب کلامی و حدیث‌محور قم به شمار می‌آید.

از مهمترین آثار وی، کتاب من لایحضره الفقیه از کتب اربعه شیعه است.
از دیگر آثار شیخ صدوق، معانی الاخبار، عیون اخبار الرضا، الخصال، علل الشرایع و صفات الشیعة است.
برخی از مشهورترین شاگردان وی عبارتند از سید مرتضی، شیخ مفید و تلعکبری.


بنابر نقل شیخ صدوق
از ابوجعفر محمد بن علی بن اسود، علی‌ بن حسین بن موسی بن بابویه (پدر شیخ صدوق که صدوق اول نیز خوانده می‌شود)،
پس از مرگ محمد بن عثمان عَمْری از ابوجعفر خواسته است که از حسین بن روح نوبختی (سومین سفیر) بخواهد که او از امام زمان(عج) بخواهد که دعا کند تا خدا به او پسری بدهد.
ابوجعفر می‌گوید من نیز از حسین بن روح درخواست کردم و او این درخواست را به امام زمان رساند و پس از سه روز به من گفت که امام برای علی بن حسین دعا کرده است و برایش فرزندی مبارک متولد می‌شود که خدای عزوجل به سببش او را سود می‌رساند.


وی در سال ۳۸۱ هجری قمری با بیش از هفتاد سال سن درگذشت و در قبرستان ابن‌بابویه شهرستان ری دفن شد.
تجدید عمارت قبر وی در زمان فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۲۳۸ انجام گرفت.
پیش از این تاریخ قبر او در اثر سیل شکافته شد و آشکار شدن جنازه سالم وی پس از گذشت قرن‌ها مایه حیرت همگان شد.

وی در شهرهای مختلف نزد مشایخ و حفاظ بسیاری از ائمه حدیث و غیر آنها، به فراگیری علم پرداخته که شمارشان به ۲۶۰ نفر می‌رسد. برخی از مشایخ وی از این قرارند:
احمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم قمی
احمد بن محمد بن عیسی
پدرش علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی
محمد بن حسن بن احمد بن ولید قمی
محمد بن موسی بن متوکل


مجموعه تألیفات شیخ صدوق به ۳۰۰ اثر می‌رسد که شیخ طوسی در کتاب الفهرست، ۴۰ عدد از آنها را کتاب می‌شمرد که یکی از آنها من لایحضره الفقیه از کتب اربعه شیعه است؛ و نجاشی (متوفای ۴۵۰ق) در فهرست خویش حدود ۲۰۰ اثر وی را می‌آورد و بسیاری از آثار او به دست ما نرسیده است:
التوحید
کتاب النبوة
إثبات الوصیة لعلی(ع)
اثبات النص علی الائمة(ع)
عیون اخبار الرضا(ع)
علل الشرائع
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال
معانی الاخبار
الخصال
الامالی
الاعتقادات
صفات الشیعه
دلائل الأئمة و معجزاتهم علیهم السلام‏
مدینة العلم
المقنع فی الفقه
المعرفة فی فضل النبی و أمیر المؤمنین و الحسن و الحسین علیهم السلام
کتاب الفرق
کتاب خلق الإنسان
کتاب الغیبة
الرسالة فی أرکان الإسلام


دیدگاه‌های کلامی
وی بر آن بود انسان همیشه و در همه حال به الهام الهی یا حجت الهی احتیاج دارد تا خدا را بشناسد و عقل بدون یاری وحی توان شناخت خدا و کشف معارف دینی را ندارد.
گفته شده وی در هیچ یک از آثار خود به صورت مستقل به بحث عقل نپرداخته است.
شیخ صدوق با استناد به روایات، بحث و جدل در باب ذات خدا را جایز نمی‌داند و با الهام از روایات ضد تشبیهی، هیچ نوع شباهتی بین خدا و مخلوقات قایل نیست و تمام صفات مخلوق را از خداوند نفی کرده است.
از دیدگاه صدوق، پیامبر(ص) و امامان(ع) برترین و محبوب‌ترین مخلوقات خداوند هستند و خداوند، جهان را به خاطر آنها آفریده است.
وی امامان را همانند پیامبران(ع)، معصوم می‌دانست؛ اما قائل به سهو النبی(ص) بود و انکار آن را غلو می‌دانست.