هر آنچه درباره گلادیاتور‌های روم باستان نمی‌دانستید

گِرِگ جنر، مورخ بریتانیایی،راوی بخش‌های جالب و سرگرم‌کننده تاریخ است. او در این مطلب کاری کرده کارستان و شجاعانه قدم به میدان رزم روم باستان گذاشته است تا نگاه دقیقی به گلادیاتور‌ها بیندازد، گلادیاتور‌های روم باستان.

آنها مجلس گرم‌کن مراسم خاکسپاری بودند

اولین نشانه‌های گلادیاتور‌ها (که نام‌شان از نوع شمشیرشان است که گلادیوس نام داشت) به حدود سال ۲۶۴ پیش از میلاد، یعنی ۲۳۰۰ سال پیش بازمی‌گردد، زمانی که روم هنوز جمهوری بود و امپراتوری بر آن فرمانروایی نمی‌کرد. در آن زمان ثروتمندان رومی برای آنکه خود را مهم جلوه دهند مراسم خاکسپاری مجللی برای افراد بلند‌مرتبه برگزار می‌کردند. بخشی از برنامهٔ مجلل در این مراسم نبرد خشونت‌‌آمیز و مرگبار جنگ‌آوران شمشیر‌به‌دستی بود که گلادیاتور نامیده می‌شدند.

آنچه می‌پوشیدند نشان می‌داد از کجا آمده‌‌اند
در روزهای قدیم، بیشتر گلادیاتور‌ها اسیران یا برده‌هایی بودند که رومی‌ها از کشور‌هایی که با آنها می‌جنگیدند، آورده بودند. لباسی که هنگام نبرد گلادیاتور‌ها می‌پوشیدند بستگی به خاستگاه آنها داشت. آن زمان سه ناحیه‌ٔ اصلی بود: سامنیت‌ها (از ایتالیا)، گل‌ها (از فرانسه) و تراکیان‌ها (از ناحیهٔ بلغارستان فعلی). این نبرد‌ها هنوز به میدان‌های بزرگ رزم روم باستان راه پیدا نکرده بود. آن نبر‌د‌هایی که در مراسم خاکسپاری برگزار می‌شد به طور معمول در بازار چهارپایان روم باستان بود.

آنها ستارگان محبوب زمان خود بودند
با پایان جمهوری و آغاز حکمرانی امپراتورها در روم باستان در حدود سال ۲۷ پیش از میلاد آنها دریافتند که تا چه حد گلادیاتور‌ها محبوبیت پیدا کرده‌اند و تصمیم گرفتند نبرد‌های گلادیاتور‌ها را سامان دهند و از آن نوعی سرگرمی برای انبوه مردم بسازند نه فقط در مراسم خاکسپاری.

چیزی نگذشت که گلادیاتور‌ها حرفه‌ای‌تر شدند و افرادی برای این کار داوطلب شدند چون به آنها مکانی برای زندگی و غذای خوب می‌دادند و اگر زنده می‌ماندند، مشهور می‌شدند.

گلادیاتور‌ها بی‌اندازه محبوب بودند. تصویر‌ها و نگاره‌هایی از این جنگاوران هنوز باقی مانده است و دیوار‌نگاره‌هایی از گلادیاتور‌ها بر دیوار‌های شهر پمپئی باقی مانده است.

آنها نام‌های عجیب و غریبی بر خودشان می‌گذاشتند
گلادیاتور‌ها در مدرسه‌های مخصوص آموزش می‌دیدند تا برای چنین نبرد‌هایی آمادگی داشته باشند. آنها اختیار چندانی بر اعمال و رفتار خود نداشتند و اجازه نداشتند هر جا می‌خواهند بروند. حتی روابط عاشقانهٔ آنها هم به شدت تحت کنترل بود. اربابان، آنها را اتاق‌های جداگانه‌ای نگه می‌داشتند مبادا از زندگی گلادیاتوری به تنگ بیایند و با هم تبانی کنند و دست به فرار بزنند.

برای آمادگی این نبرد‌های حماسی، به جای خوردن گوشت قرمز و سبزیجات خام آنها مجبور بودند برای تأمین کربوهیدرات مورد نیاز بدن‌شان مقدار زیادی جو بخورند.

آنها شهروندان درجه دو بودند
برخلاف شهرت و آوازه‌ای که همراه گلادیاتور‌ها بود، آنها را مردمانی فرو‌دست تلقی می‌کردند و رومی‌های سطح بالا و والا‌مقام دوست نداشتند دختران و پسران‌شان گلادیاتور شوند. در قانون روم باستان آنها را به عنوان بد‌نام می‌شناختند و از خیلی از حق و حقوق شهروندان رومی دیگر محروم بودند و نمی‌توانستند رأی بدهند یا وصیت‌ کنند.


Image captionکولوسئوم در رم: مشهورترین آمفی‌تئاتر تاریخ
حتی اگر گلادیاتوری می‌توانست آزادی خود را به دست آورد یا بخرد، باز هم او را از بدنام‌ها می‌شناختند که البته منصفانه به نظر نمی‌رسد. گلادیاتور‌ها برای محافظت از خودشان با هم روابط نزدیک و پیوند محکم برادرانه برقرار می‌کردند و به هم کمک می‌کردند تا هزینهٔ خاکسپاری همرزمان شکست‌خورده را تأمین کنند.

آنها همیشه تا پای مرگ مبارزه نمی‌کردند
بعد از آنکه آن جو را به خورد گلادیاتور‌ها می‌دادند و پس از نگهداری و آموزش آنها برای ماه‌ها و حتی سال‌ها آموزش‌دهندگان تمایلی نداشتند که آنها را به این آسانی در یک نبرد و در یک روز به کشتن بدهند. از این رو بیشتر نبرد‌ها تا پای مرگ نبود. تا جایی که جنگجو‌ها شجاع و سرگرم‌‌کننده بودند برای جماعت تماشاچی کافی بود.

گاهی نبرد تا سر حد مرگ گلادیاتور‌ها هم برنامه‌ریزی می‌شد که شرکت‌کنندگان در این نبرد از پیش از ماجرا خبر داشتند و در سراسر امپراتوری روم سالانه حدود ۸۰۰۰ نفر در صحنهٔ این نبرد‌ها جان خود را از دست داده‌اند.

این نبرد‌ها یک روز طول می‌کشید
نبرد گلادیاتور‌ها در محوطه‌های وسیعی به نام آمفی‌تئاتر برگزار می‌شد. زمین آمفی‌تئاتر‌های باستانی با شن پوشیده می‌شد تا هر چه خون بر آن می‌ریخت به خود جذب کند.

در این نبرد‌ها فقط شمشیر‌زنی نبود. برنامهٔ هر روز با مردانی به نام وناتور یا شکارچی شروع می‌شد که با جانورانی مثل خرس و شیر نبرد می‌کردند. حوالی ظهر مراسم اعدام مجرمان برگزار می‌شد و بعد‌از‌ظهر‌ها نوبت نبرد گلادیاتور‌ها بود.

درهای مخفی و ناپیدای اطراف محوطهٔ نبرد به جنگجویان این امکان را می‌داد که ناگهان با شروع نبرد ورودی نمایشی به صحنه داشته باشند و گاهی آمفی‌تئاتر را با آب پر می‌کردند تا تصویر و تصوری از نبرد‌های دریایی ایجاد کنند.

بعضی از آنها با تورهای ماهیگیری نبرد می‌کردند
با افزایش محبوبیت نبرد گلادیاتور‌ها، جنگجویان جدیدی وارد کارزار شدند. دیگر بر مبنای خاستگاه خود لباس نمی‌پوشیدند. گلادیاتور‌ها دیگر با زره خود و سلاح‌هایی که حمل می‌کردند شناخته می‌شدند.

مورمیلوس شمشیر و سپری در دست داشت و زرهی بلند پاهای او را می‌پوشاند و کلاهخودی مشبک بر سر می‌گذاشت. سکوتورس کلاهخود بزرگی بر سر داشت، شمشیر و سپر خیلی بزرگی هم در دست می‌گرفت. هوپلوماکوس همانند سربازان پیادهٔ رومی لباس می‌پوشید و نیزه و سپر گردی حمل می‌کرد. تراکس‌‌گلادیاتور زره سبک‌تری داشت و چالاک‌تر بود، رتیاریوس هم گرز سه‌سر و تور ماهیگیری همراه داشت تا بتواند حریفان زره‌پوش و گلادیاتور‌های کم‌تحرک‌تر را به تور بیندازد. آنداباتوس یا جنگجویان چشم‌بسته و زنان گلادیاتور‌ هم در این میان بودند.


امپراتور می‌توانست گاهی اوقات لم بدهد
در آمفی‌تئاتر ترتیب نشستن مردم بر مبنای طبقهٔ اجتماعی افراد بود. ثروتمندان بهترین جاها را داشتند و افراد فقیر باید پشت آنها می‌ایستادند و از خوردن موش‌صحرایی سرخ‌شده لذت می‌بردند (در روم باستان نوعی موش زمستان‌خواب را به عنوان تنقلات می‌خوردند). معلوم است که بهترین مکان در آمفی‌تئاتر‌ها به امپراتور اختصاص داشت. امپراطور محفظهٔ ویژه داشت که در آن بسیلیوم یا مبل ویژه‌ای بود که او می‌توانست هر وقت خسته شد روی آن لم بدهد یا دراز بکشد.

بعضی امپراتور‌ها، از جمله کالیگولا و هادریانوس، خودشان هم وارد میدان نبرد می‌شدند و می‌جنگیدند و صد البته با سلاح‌های چوبی و پیروزی قطعی و همیشگی امپراتور.

امپراتور با نشان دادن انگشت شست تعیین نمی‌کرد کدام گلادیاتور بمیرد یا زنده بماند. این باوری نادرست است.

هواداران افراطی
گلادیاتور‌ها هوادارانی افراطی داشتند تا جایی که این هواداری گاهی به جاهای باریکی می‌کشید. زنان ثروتمند برای داشتن عرق بدن و خراشه‌های پوست بدن گلادیاتور‌ها در میدان نبرد حاضر بودند پول زیادی بدهند تا از آن به عنوان مرطوب‌کننده استفاده کنند. البته که کمی عجیب است.

از زمانی که امپراطوری روم مسیحیت را پذیرفت، محبوبیت گلادیاتور‌ها کم شد.

جالب این است که گلادیاتور‌ها دورهٔ ماندگاری طولانی ۶۰۰ ساله‌ای داشتند. هیچ شواهدی در دست نیست که در این دوران طولانی چقدر موش زمستان‌خواب به عنوان تنقلات رومی‌ها مصرف شده است