مباحث و مقالات مهم زیر مجموعه تاریخچه هوافضا

نخستین فضانوردان
مقدمه
آرامگاه 5 کیهان نورد در دیوار کرملین قرار دارد که مهمترین محل دفن یک فرد در شوروی سابق بود و فقط به قهرمانان درجه اول تعلق داشت. فضانوردانی که در دیوار کرملین دفن شده‌اند عبارتند از : یوری گاگارین ، ولادیمیر کمارف ، ویکتور پاتسایف ، گئورگی دابروسکی و ولادیسلاو ولکف. در بین این گروه فقط یوری گاگارین در حین یک تمرین قبل از سفر فضایی ضمن پرواز هواپیما کشته شد و به لحاظ اهمیت جهانی و ملی ، خاکسترش در دیوار کرملین دفن گردید. چهار کیهان نورد دیگر ، حین بازگشت به زمین کشته شدند.





یوری گاگارین
متولد 1934. وی نخستین فضانورد جهان بود و در سال 1961 سفر تاریخی خود را به انجام رساند. پس از اولین پرواز ، گاگارین مدتی به سفرهای تبلیغاتی پرداخت و بعد به عنوان عضو علی البدل پرواز سایوز 1 برگزیده شد. وی در سال 1968 حین یک تمرین هوایی کشته شد. در مورد مرگ وی شایعات بسیاری وجود دارد که علیرغم گذشت سالها هنوز پایان نیافته است. عده زیادی معتقدند که او قربانی یک توطئه شده است. اطلاعاتی که به تازگی از دفتر خاطرات ژنرال کامانین (مسئول نظامی تحقیقات فضایی و گروه کیهان نوردان شوروی در آن زمان) منتشر شده نشان می‌دهد ، گاگارین روحیه ماجرا جویی و خطر آفرینی زیادی داشت و برخلاف تبلیغات سابق که وی را فردی آرام و نرم اعلام می‌کرد.






او از کارهای هیجان انگیز که دیگران را به وحشت بیندازد خوشش می‌آمد و بارها به وی در این مورد تذکر داده شده بود اما او توجهی به تذکرات نمی‌داد و احتمال اینکه حادثه مرگش به علت یکی از این بی احتیاطی‌ها باشد وجود دارد. به هر حال آنچه از مطالب منتشره جدید بدست آمده نشان می‌دهد که چیزی از گاگارین و همراهش پس از سقوط هواپیما باقی نماند و مراسم به خاکسپاری خاکستر وی در دیوار کرملین یک کار تشریفاتی بود و فقط مقداری از خاکستر بجا مانده از هواپیما که احتمالا محل صندلی گاگارین بوده در دیوار قرار داده شد. مرگ گاگارین در 27 مارس 1978 اتفاق افتاد.









ولادیمیر کمارف
وی در سال 1927 به دنیا آمد و در اولین گروه کیهان نوردان شوروی در سال 1960 پذیرفته شد. نخستین ماموریت وی ، شرکت در پرواز تاریخی وسخد-1 به عنوان فرمانده پرواز بود که به همراه دو کیهان نورد دیگر انجام گرفت و در زمان خود سر و صدای زیادی به پا کرد. طبق اطلاعات منتشره از سوی ناسا (سازمان فضانوردی آمریکا) ، این کشور قرار بود تا چندی بعد نخستین سفینه دو نفره خود به نام جمینی را به فضا بفرستد. مسئولین سیاسی شوروی به دانشمندان فشار آوردند تا قبل از آمریکاییها وارد عمل شوند. آنها توانستند با ایجاد تغییراتی در سفینه‌های یک نفره نوع وستک و حذف لباس فضایی کیهان نوردان ، ناو یک نفره را تبدیل به سفینه سه نفره کنند و کمارف به همراه دو تن دیگر با آن راهی مدار زمین شدند.

به این ترتیب شوروی توانست قبل از آمریکا یک سفینه چند نفره را به فضا بفرستند. اما کمارف در سفر دوم ناموفق بود و چتر نجات سفینه‌اش پس از ورود به جو باز نشد و سایوز-1 سقوط کرد، ضمن آنکه کاملا درهم شکسته شد آتش گرفت و تا زمانی که گروه‌های نجات به محل فرود رسیدند چیزی جز چند کیلو آهن پاره باقی نمانده بود. فیلمهایی که به تازگی و سالها پس از این حادثه منتشر شده نشان می‌دهد که حتی بخشی از آهن پاره‌ها در زمین فرو رفته است. به همین دلیل جسدی از کمارف بدست نیامد و مقداری از خاکستر باقیمانده در محل فرود ، به عنوان خاکستر وی برداشته و طی مراسم رسمی در دیوار کرملین جای گرفت. سقوط سایوز-1 و کشته شدن کمارف در 24 آوریل 1967 اتفاق افتاد.








ویکتور پاتسایف ، ولادیمیر ولکف و گئورگی دابرولسکی
این سه تن ، سرنشینان سایوز-11 بودند که سفینه شان به ایستگاه مداری سالیوت-1 متصل شد و در حقیقت نخستین افرادی هستند که در یک ایستگاه فضایی اقامت داشتند. آنها رکورد اقامت فضایی را از 18 به 24 شبانه روز ارتقاء دادند. پس از پایان مأموریت روز 30 ژوئن 1971 و ضمن بازگشت به زمین بروز یک نقص فنی در سیستم آب بندی سفینه باعث خروج هوای داخل و کشته شدن هرسه کیهان نورد شد. الکسی لئونف فضانورد با سابقه روسیه طی مصاحبه‌ای چندی پیش افشا کرد پس از آنکه فضانوردان متوجه قضیه شدند ویکتور پاتسایف سعی کرد روزنه را با انگشتش ببندد اما نتوانست.

از آنجایی که در جریان برخورد سفینه به اقشار فشرده جو ارتباط ناو کیهانی با زمین بطور طبیعی قطع می‌شود، هیچکدام از افراد گروه نجات و مرکز کنترل پرواز از این حادثه با خبر نبودند. وقتی سفینه به زمین بازگشت و گروه نجات مشتاقانه به دیدار کیهان نوردان رفتند با اجساد آنها روبرو شدند. الکسی لئونف می‌گوید بدن آنها هنوز گرم بود و ما خیلی سعی کردیم با تنفس مصنوعی و یا شوکهای قلبی جان را به آنها بازگرداینم اما موفق نشدیم.

گئورگی دابرولسکی متولد 1928 ، ویکتور پاتسایف و ولادیسلاو ولکف متولدین 1935 بودند. اجساد آنها طی مراسم رسمی تشییع شد و بخشی از خاکستر آنها در دیوار کرملین قرار گرفت. این افراد تنها فضانوردانی هستند که در کرملین به اصطلاح به خاک سپرده شده‌اند. البته در این دیوار ، آرامگاه سرگئی کارالیف پدر کیهان نوردی شوروی نیز به چشم می‌خورد.

 

41 سال از سفر به ماه گذشت‌
ز آن زمان كه انسان ماه را به عنوان كره‌اي ديگر شناخت، آرزوي پرواز خود را با آرزوي دستيابي به تنها قمر زمين عجين ساخت اما سال‌هاي بسياري نياز بود. حتي از زماني كه ژول ورن در داستان خود انسان را به ماه رساند نيز مدت‌ها گذشت تا بالاخره اين روياي انسان به حقيقت پيوست.

اتفاقي كه نقطه عطفي در فعاليت‌هاي فضايي تاريخ بشر محسوب مي‌شود. درست 41 سال پيش انسان توانست براي اولين بار بر كره‌اي جز زمين پاي بگذارد.

در بحبوحه جنگ سرد ميان شوروي و ايالات متحده آمريكا، شوروي بود كه اولين پيروزي را در رقابت فضايي بين دو كشور به‌دست آورد. پس از آن‌كه در 12 آوريل 1961 يوري گاگارين به عنوان اولين انسان به فضا رفت، مردم و دولت آمريكا شكست سختي را در مقابل كمونيست احساس كردند.



جان.اف.كندي رئيس‌جمهور وقت آمريكا كه در رقابت‌هاي انتخاباتي خود قول داده بود در فناوري فضايي و موشكي از شوروي پيش بيفتد، درست فرداي آن روز جلسه‌اي تشكيل داد تا موضوع را بررسي كند سپس او از معاون خود جانسون درخواست كرد برنامه‌اي را به او معرفي كند كه بتواند حيثيت از دست رفته آمريكا را بازگرداند و آمريكا را در اين رقابت پيش بيندازد. جواب جانسون اما جوابي بود بلندپروازانه و پرخرج، سفر انسان به ماه.

در آن زمان پروژه آپولو در ناسا به عنوان جايگزيني براي كپسول‌هاي مركوري طراحي شده بود. مزيت آپولو اين بود كه برخلاف مركوري كه تنها مي‌توانست يك فضانورد را آن هم تا مداري محدود ببرد، مي‌توانست 3 فضانورد را در خود جاي دهد و تا مداري نزديك به ماه پيشروي كند و برگردد.

با اعلام رسمي برنامه آپولو در 25 مي ‌1961 توسط كندي پروژه آپولو آغاز به كار كرد. پروژه‌اي كه هدف آن نشاندن انسان بر سطح ماه و بازگرداندن آن به زمين آن هم تا پايان دهه 60 ميلادي بود. هدفي كه براي محقق شدن آن نياز به جهشي بزرگ در علم و فناوري آن زمان بود.

قدم اول آن بود كه تصميم گرفته شود اين سفر به چه طريقي بايد انجام بپذيرد. از ميان 4 روشي كه پيشنهاد شده بود، اكثر دانشمندان با پرتاب مستقيم موافقت بيشتري داشتند. اما اين روش نيازمند موشك پرتاب‌كننده‌اي بسيار قوي بود. سرانجام پس از كش‌و‌قوس‌هاي فراوان روشي انتخاب شد كه به ملاقات در مدار ماه يا Lunar Orbit Rendezvous موسوم بود.

فضاپيماي آپولو از 2 بخش اصلي تشكيل مي‌شد. يكي قسمت سرويس و فرماندهيCommand-Service Module (CSM) كه قسمت اصلي فضاپيما را تشكيل مي‌داد و قسمت ديگر كه بخش ماه‌نشين Lunar Module بود. در روش LOR قرار بود تا بخش اصلي در مدار ماه قرار بگيرد و ماه‌نشين از آن جدا شده و روي ماه فرود بيايد سپس بخش كوچكي از ماه‌نشين از سطح ماه بلند شود و در مدار فضانوردان را به بخش فرماندهي برساند.

آن‌گاه تنها بخش فرماندهي به همراه 3 فضانورد به زمين بازمي‌گشت. با اين‌كه اين روش بسيار پرخطرتر از روش پرتاب مستقيم بود، اما صرفه‌جويي بسيار زيادي در سوخت و هزينه در بر داشت و كمك مي‌كرد فضاپيما بتواند ابزارآلات بيشتري با خود حمل كند.

اما يكي از اولين آزمايش‌هاي فضاپيما روي زمين به يك تراژدي بزرگ تبديل شد. در 27 ژانويه 1967 هنگامي كه تست‌هاي اوليه بخش فرماندهي روي زمين انجام مي‌شد، ناگهان بر اثر اتصال يكي از سيم‌ها در كابين فرماندهي، 3 فضانورد در برابر ديدگان همه به خاكستر بدل شدند.

اين اتفاق ناگوار تا مدتي پروژه آپولو را به حال تعليق درآورد و باعث تغييرات زيادي در ساختار بخش CSM شد. از جمله آن‌كه دريچه ورودي كه قبلا تنها از داخل باز مي‌شد، طوري طراحي شد كه در مواقع ضروري از بيرون هم قابل باز شدن باشد.

اين تست با اين‌كه جزو سري ماموريت‌هاي آپولو نبود، اما به افتخار 3 فضانورد از دست رفته آن يعني گاس گريسو، اد وايت و راجر چافي به «آپولو 1» معروف شد.

پس از سال‌ها تلاش مستمر، سرانجام اولين ماموريت بدون سرنشين پروژه آپولو با نام آپولو4 انجام شد. در فاصله بين نوامبر 1967 تا آوريل 1968 دو ماموريت بدون سرنشين ديگر هم به نام‌هاي آپولو 5 و 6 در مدار زمين براي تست بخش‌هاي مختلف فضاپيما انجام گرفت.

آپولو‌هاي 7 و 9 نيز نخستين آزمايش‌هاي سرنشين‌دار در مدار زمين بودند. در اين ميان، آپولو8 نيز قرار بود اولين تست بخش ماه‌نشين در مدار زمين باشد، اما به دليل آن‌كه ماه‌نشين هنوز آماده نشده بود ناسا تصميم گرفت تا آپولو8 را به عنوان اولين ماموريت سرنشين‌دار به مدار ماه بفرستد. پس از آن آپولو10 نيز آخرين تست‌ها را در مدار ماه انجام داد تا نوبت به فرود انسان روي ماه برسد.

سرانجام در صبح روز 16 جولاي 1969 و در ساعت 8 و 32 دقيقه به وقت محلي، آپولو11 به همراه 3 فضانورد خود رهسپار ماه شد.


طي روزهاي بعد از آن تمامي مراحل ماموريت به ترتيب و با موفقيت انجام شدند و در روز 19جولاي فضاپيما در مدار ماه قرار گرفت.

فرداي آن روز 2 فضانورد به نام‌هاي نيل آرمسترانگ به عنوان فرمانده عمليات و باز آلدرين به عنوان خلبان ماه‌نشين به همراه بخش عقاب (نام بخش ماه‌نشين) از سفينه اصلي جدا شدند و به سمت ماه حركت كردند.

ماه‌نشين از دو بخش فرودي و صعودي تشكيل مي‌شد. بخش پاييني شامل كليه ابزار و وسايل لازم روي ماه مي‌شد و با موتوري كه داشت سرعت را چنان كم مي‌كرد تا ماه‌نشين بتواند روي 4 پايه خود فرود بيايد. پس از انجام ماموريت هم قرار بود فضانوردان به همراه بخش صعودي به CSM بپيوندند و از بخش فرودي به عنوان سكوي پرتاب استفاده كنند.

بعد از حدود 2 ساعت از جدا شدن ماه‌نشين، در ساعت 40:17 بيستم جولاي سفيران زميني در درياي آرامش ماه فرود آمدند و كمي بعد صداي نيل آرمسترانگ در زمين شنيده شد: هوستون، اينجا پايگاه آرامش، عقاب فرود آمد.

ساعتي بعد، سرانجام در ساعت 20:56:15 به وقت جهانيِ 21 ژوييه 1969، نيل آرمسترانگ به عنوان اولين انسان پا بر روي تنها قمر زمين گذاشت



قدمي كه به قول خود او گامي كوچك براي يك انسان و جهشي بزرگ براي بشر بود.

19 دقيقه بعد آلدرين پا به سطح ماه گذاشت. سطحي كه آن را «ويرانه باشكوه» توصيف كرد. آنها سپس پرچم آمريكا را كه از دو بخش آلومينيومي تشكيل مي‌شد برافراشتند.

ريچارد نيكسون، رئيس‌جمهور وقت آمريكا هم به طور مستقيم با فضانوردان صحبت كرد. آنها همچنين از لوح يادبود سفر پرده‌برداري كردند و آن را براي تمام جهانيان خواندند: «اينجا مرداني از كره زمين در جولاي سال 1969 پس از ميلاد، اولين گام‌ها را بر سطح ماه گذاشتند. ما براي صلح براي تمام بشر به اينجا آمديم.»

نيل آرمسترانگ و باز آلدرين در كل حدود 2ساعت و 31 دقيقه روي ماه ماموريت انجام دادند و در اين مدت علاوه بر انجام چند آزمايش و عكسبرداري‌هاي متنوع، 55.21 كيلوگرم نمونه از سنگ و خاك سطح ماه براي زمين به ارمغان آوردند.


پس از اتمام ماموريت روي ماه و بسته شدن مجدد دريچه، فضانوردان 7 ساعت بعد را به استراحت و چك كردن تجهيزات پرداختند و بالاخره بعد از 21ساعت و 36 دقيقه سطح ماه را ترك كردند و به مايكل كالينز خلبان بخش CSM پيوستند.



آپولو 11 سرانجام پس از 195 ساعت و 18 دقيقه و 35 ثانيه ماموريت، در روز 24 جولاي در 400 كيلومتري جزيره و يك در اقيانوس آرام به زمين بازگشت و نام خود را براي هميشه در دفتر تاريخ جاودانه كرد.


بعد از اين ماموريت، 5 ماموريت ديگر هم انجام شد و در هر كدام از آنها 2 فضانورد روي سطح ماه فرود آمدند. در اين ميان اتفاق جالب آن بود كه بر خلاف آن‌كه علم همواره سعي در رد خرافات دارد، اما تنها ماموريت سرنشين‌داري كه در برنامه آپولو شكست خورد، ماموريت آپولو13 بود كه به دليل انفجار تانكر شماره 2 اكسيژن نتوانست ماموريت خود را به انجام برساند و فضانوردان آن بسختي جان به در بردند.

در اين سري ماموريت‌ها كه بين سال‌هاي 61 تا 75 ميلادي انجام شد، بيش از 4 هزار متخصص فعاليت كردند. فعاليت‌هايي كه در كل حدود 20 تا 24 ميليارد دلار آمريكا (در سال 1969) براي ناسا هزينه در بر داشت كه برابر با 135ميليارد دلار آمريكاي امروزي است.

اكنون 36 سال از آخرين گام‌هاي يوجين سرنان روي ماه در 7 دسامبر 1972 مي‌گذرد و هنوز هم ماه دورترين مكاني است كه بشر توانسته است به آن سفر كند. اما در سال 2004 سازمان فضايي آمريكا (ناسا) پروژه جديدي با نام اوريون را آغاز كرد كه هدف آن بازگرداندن انسان به سطح ماه است.

هدفي كه طبق برنامه‌ريزي‌ها قرار است در سال 2019 محقق شود. پروژه‌اي كه به آپولو شباهت‌هاي فراوني دارد و به گفته بسياري از كارشناسان، زنده‌كننده خاطرات تاريخ فناوري فضايي است.

در اين پروژه هم قرار است از سيستم LOR براي پرتاب استفاده شود. با اين تفاوت كه ماه‌نشين كه با نام Altair (نسرطاير) شناخته مي‌شود، به طور جداگانه پرتاب خواهد شد و در مدار زمين به اوريون خواهد پيوست. تفاوت ديگر اين برنامه هم آن است كه بر خلاف آپولو تمام سرنشينان اوريون روي ماه فرود خواهند آمد و مدارگرد بدون سرنشين دور ماه خواهد چرخيد.

با اين توصيفات مي‌توان اميدوار بود كه بار ديگر شاهد حضور انسان روي ماه باشيم. حضوري كه اين‌بار كوتاه مدت نخواهد بود و زمينه اقامت طولاني‌تر بشر روي كره‌اي ديگر را فراهم خواهد كرد.

اكنون بايد منتظر بود و ديد كه بازگشت دوباره انسان به ماه، كي و چگونه انجام خواهد پذيرفت.

 

ناسا ۵۰ ساله شد
فرستادن نخستین سفینه حامل انسان به کره ماه در سال ۱۹۶۹، شاید مهم‌ترین اتفاق در تاریخ سازمان فضایی آمریکا (NASA) باشد. ناسا ۲۹ ژوئیه ۱۹۵۸ متولد شد. نسل جدید سفینه‌های این سازمان، انسان‌ها را به مسافرت فضایی خواهند برد.

" مرا به ماه ببر " (Fly me to moon)؛ این سرودی بود که سرنشینان پروژه آپولو ۱۱ شنیدند، زمانی که سفینه‌شان حدود ۴۰ سال پیش بر روی کره ماه فرود آمد. این سرود همزمان در گوش میلیون‌ها انسان دیگر در سراسر جهان طنین‌انداز شد، هنگامی‌که نیل آرمسترانگ آمریکایی (Neil Armstrong) را بر صفحه تلویزیون دیدند که به عنوان نخستین انسان، پا به کره ماه گذاشت. وی در مورد این موفقیت بزرگ جمله مشهوری دارد: «قدم برداشتن بر روی ماه، گام کوچکی برای بشر است اما پرشی بزرگ برای بشریت» .
دورخیز این پرش بزرگ اما چندان بلند نبود. تنها ۸ سال پیشتر از این واقعه تاریخی بود که جان اف. کندی، رئیس جمهور وقت ایالات متحده، به مردم کشورش وعده داد که پای انسان تا پایان همان دهه (۱۹۶۰) به فضا باز خواهد شد.

رقابتی فشرده با شوروی

در سال‌های آغازین دهه ۱۹۶۰ میلادی، آمریکایی‌ها در رقابتی شانه‌به‌شانه‌ با شوروی سابق برای سیطره بر فضا مبارزه می‌کردند. یکی از مهندسان ناسا به خاطر می‌آورد: «روس‌ها همیشه از ما جلوتر بودند. آنها نخستین ماهواره‌ها را به فضا پرتاب کرده بودند، نخستین سفینه‌های با سرنشین را به فضا فرستاده بودند و نخستین داکینگ (پیوستن فضاپیما یا ماهواره به ایستگاه یا پایگاه فضایی) را انجام داده بودند. ما همیشه یک گام از آنها عقب‌تر بودیم» . دقیقا همین رقابت با شوروی سابق بود که ۵۰ سال پیش، موجب تولد سازمان فضایی آمریکا شد.

نام مهندسان بسیاری در تاریخ ناسا به چشم می‌خورد. ورنر فن براون (Wernher von Braun) مهندس آلمانی-آمریکایی نازی، که در زمان هیتلر، در پروژه راکت‌های مشهور وی۲ (V2) فعالیت داشت هم، زمانی عضو تیم ناسا بود. دانسته‌های براون، در پیروزی آمریکایی‌ها بر شوروی تأثیر بسزایی گذاشت. تا کنون روی هم رفته ۱۲ آمریکایی به کره ماه سفر کرده‌اند. آخرین سفر ۳۵ سال پیش بوده است.

انفجار "چلنجر" ، نخستین ضربه تلخ

پس از پیروزی چشمگیر پروژه آپولو، مدتی سروصدها پیرامون ناسا فروکش کرد. دیگر از بودجه‌های میلیاردی خبری نبود و پروژه‌های عظیمی چون سفر به ماه از برنامه خارج شدند. چیزی که باقی ماند، پروژه شاتل بود که نخستین تجربه تلخ خود را در ژانویه ۱۹۸۶ برجای گذاشت: شاتل فضایی "چلنجر" لحظه‌ای پس از برخاستن از زمین منفجر شد و ۷ فضانورد سرنشین آن کشته شدند.

ناسا ۷ فضانورد دیگر خود را در حادثه سفینه "کلمبیا" از دست داد. شاتل کلمبیا، حدود ساعت ۹ صبح (به وقت محلی) روز اول فوریه ۲۰۰۳، در حال بازگشت از بیست‌وهشتمین سفر فضایی خود، بر فراز فرودگاه سازمان فضایی آمریکا (مرکز فضایی کندی) ، در آسمان تگزاس، در فاصله ۶۰ کیلومتری زمین و با سرعتی بیش از ۲۰ هزار کیلومتر در ساعت، ذوب شد.

ناسا هنوز این دو حادثه تلخ را فراموش نکرده است، هرچند که هنوز هم سفینه‌هایی به پایگاه فضایی بین‌المللی آی‌اس‌اس (ISS) فرستاده می‌شوند؛ پروژه‌ای که دو سال دیگر متوقف خواهد شد.

۲۰۲۰، بازگشت به ماه

سازمان فضایی ایالات متحده آمریکا در حال حاضر مشغول فعالیت بر روی نسل جدیدی از سفینه‌های فضایی است. آمریکایی‌ها مدلی جدید از پروژه‌ای قدیمی را اجرا خواهند کرد. جورج بوش، رئیس جمهور آمریکا در سال ۲۰۰۴ خبر داد: «ما سفینه‌هایی خواهیم ساخت که مردم را در کهکشان بگردانند و به ماه بازگردانند» .

فضانوردان آمریکایی در سال ۲۰۲۰ برای ساختن یک پایگاه به ماه خواهند رفت. این پایگاه، ایستگاه بین‌راهی سفر به کره مریخ خواهد بود.

به ماه، به مریخ و از آنجا به دل کهکشان ... سفر ادامه دارد!

 

نگاهی به روند توسعه فناوری فضایی در کشور
نگاهی به روند توسعه فناوری فضایی در کشور


سید احسان صدر،

کارشناس ارشد هوافضا

مطلی که در ذیل می آید بازنویسی و به روزرسانی مقاله ای است که چندی پیش در آویا درج گردید و متاسفانه در روزهای اخیر بدون ذکر منبع در رسانه های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. بی مناسبت ندیدیم که همزمان با اعلان دستاوردهای ایران در عرصه فناوری فضایی این مطلب به استحضار خوانندگان محترم برسد.



مقدمه

حضور ایران در فضا، عملا زمانی آغاز شد که کشورمان می بایست مدار خود را هر چه زودتر در فضا پر می‌نمود. فشارهای سیاسی در عرصه بین الملل بار دیگر نشان داد ک برای استفاده از فضا هم امکان استفاده از امکانات و خدمات بین المللی به ایران داده نمی شود و ناگزیر باید نسبت به توسعه این دانش و فناوری در داخل کشور اقدام نمود. به دلیل نداشتن سابقه عملی در این زمینه و برای تسریع در حضور ایران در فضا نیاز به مشارکت کشورهای پیشرفته‌تر در این حوزه در برنامه های فضایی ایران احساس ‌شد و بدین منظور برای انتقال فناوری های مورد نیاز چند مورد همکاری مشترک تعریف و به اجرا گذاشته شد.

در حال حاضر کشورمان با در اختیار داشتن متخصصانی کارآمد در بخش‌های مختلف صنایع هوافضا و مراکز مربوط به ماهواره و یا استفاده‌کننده از آن قدم‌های پیشرفت در زمینه‌ی فضا را یکی پس از دیگری طی میکند و امید است در این زمینه نیز همچون موفقیت‌هایی که در سایر زمینه های علوم و تکنولوژی به دست آمده، بتوانیم به خودباوری و خودکفایی برسیم.

در حال حاضر یکی از نمادهای پیشرفت و خودباوری در این عرصه، سیستم فضایی بومی ایران است که همزمان با دهه مبارک فجر با حضور ریاست محترم جمهوری اعلان عمومی گردید. این مجموعه مشتمل بود بر یک راکت کاوش (به عنوان گام اول در دستیابی به تکنولوژی پرتاب ماهواره)، ماهواره امید( به عنوان نمادی از تلاش ایران برای دستیابی به فناوری ماهواره) و ایستگاه زمینی کنترل و تبادل اطلاعات با ماهواره. که در مجموع مبین عزم جدی ایران برای خودکفایی در این عرصه به شمار می رود.




از زاویه دیگر کافی است به تهدیدات بین المللی علیه ایران توجه کنیم. حدود یک ماه پیش، هند ماهواره‌ی تسکار اسرائیل را که هفتمین ماهواره‌ی جاسوسی این کشور است به منظور جاسوسی بر فراز ایران به فضا ‌فرستاد که با موفقیت در مدار قرار گرفت. این ماهواره بدون توجه به شرایط آب و هوایی توانایی بازبینی تمام حرکات بر روی زمین را داراست. پرتاب این ماهواره جاسوسی توسط هند علی رغم اعلام ناخرسندی شدید از سوی ایران و درخواست رسمی کشورمان مبنی بر عدم پرتاب این ماهواره صورت گرفت. انها همه نشان می دهد برای حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور دستیابی به این فناوری بیش از پیش لازم و ضروری است.




نگاه

کشور ما از سال‌ها پیش به دنبال طراحی برنامه‌ای مناسب برای ساخت یک ماهواره در داخل کشور بود. انچنانکه برخی منابع غربی مدعی شده اند، در ابتدا کارشناسان امر کمک گرفتن از متخصصین روس را دردستور کار خود قرار داده و از آنها دعوت کردند تا آموزش‌های لازمه را در اختیار دانشمندان ایرانی گذاشته و تحربیات خود در زمینه طراحی و ساخت ماهواره را به کارشناسان ایرانی منتقل نمایند. اما برنامه‌ی فوق به علت معطوف شدن نگاه‌ قاطبه جامعه هوافضای کشور به صنایع موشکی تحت الشعاع قرار گرفت و به نتیجه مطلوب نرسید. در آن زمان ایران با همکاری کره‌شمالی و چین مشغول کار بر روی مدل‌های مختلف موشک شهاب بود.

ایرانیان علاقمند به هوافضا که دغدغه پیشرفت کشور در عرصه علم و تکنولوژی را در سر می پرورانند، به دنبال کردن برنامه‌های آنها و پیگیری روند توسعه شان علاقمندی نشان می دهند اگرچه در طول این دوره اطلاعات اندکی راجع به این پروژه ها منتشر شده است.






این ماهواره حامل ۱۲ ترنسپاندر بوده و خطوط ارتباطی تلفن، فاکس، دیتا، رادیو و تلویزیون را در سراسز کشور پوشش خواهد داد.



تاریخچه فعالیت های مرتبط با فضا در کشور

شاید محرک اصلی فعالیت‌های فضایی در ایران را در کنار اموری همچون سنجش از دور، مدیریت بحران، پدافند غیرعامل و سیستم‌های ناوبری، علاقه به فضا و نجوم دانست. این برداشت اگرچه ممکن است مورد انتقاد خواننده قرار گیرد ، اما به زعم نگارنده یکی از عواملی که در دست زدن به فعالیت های فضایی تاثیرگذار بوده، جاه طلبی و علاقمندی به فضا بوده است.

اولین گام‌های فضایی ایران در سال 1959 برداشته شد. در این سال همراه با عضو شدن ایران در سازمان ملل، کشور ما تحت برنامه‌ای به نام "استفاده‌ی بشر از فضای خارج از جو" مرکز سنجش از دور ملی ایران را در تهران افتتاح کرد. این سازمان علاوه بر انجام امور سنجش از دور، ماموریت معین کردن مکان‌های مناسب برای راه‌اندازی بخش‌های مختلف فضایی از جمله پایگاه‌های دریافت اطلاعات و پرتاب ماهواره را نیز بر عهده داشت. ضمن این امور در کشور ساخت و پرتاب یک ماهواره ارتباطاتی با نام زهره نیز در دستور کار قرار داشت که تا حدی نیز پیش‌ برده شد.

این سازمان در حال پایه‌ریزی یک مرکز علمی برای پیشبرد این اهداف با عنوان بنیاد علمی فضایی در کشور بود که انقلاب اسلامی ایران رخ داد.

پس از انقلاب، فشار جنگ تحمیلی باعث شد تا فعالیت های فضایی از اولویت خارج شده و کارهای فضایی با وقفه‌ای چندین ساله مواجه شود. در کنار آن فشارهای امریکا سبب ‌شد ایران از استفاده از آنچه تا کنون به دست آورده بوده است، نیز باز بماند.

در این میان در دوران جنگ متخصصان ایرانی که در صنایع موشکی، طراحی و تغییر موشک‌های موجود را آغاز کرده بودند، به ادعا ی منابع غربی برنامه ای را شروع کردند که طی آن موشک‌های اسکادی که از کره‌شمالی تحویل گرفته شده بود، با اعمال تغییراتی به یک موشک بالستیک دوربرد تبدیل می‌شد. این امر پس از جنگ تحت برنامه‌ی شهاب و با هدف دستیابی به موشک بالستیک دوربرد گسترش یافت تا اینکه وزارت دفاع تصمیم گرفت با ارتقای این موشک‌های بالستیک، آنها را برای انجام ماموریت‌های فضایی و حمل ماهواره به مدار تغییر دهد. این برنامه اولین بار به طور رسمی از طرف دریادار شمخانی وزیر دفاع وقت در سال 1381 اعلام گردید. این موشک‌ها که پارامترهای اصلی آنها دوربردی و حمل سرجنگی سنگین است، در ادامه برنامه‌ی شهاب گسترش یافتند.


پیش از اعلام رسمی تلاش برای ساخت موشک های حامل ماهواره، در سال 1998 ایران ساخت موشکی بالستیک با نام شهاب-3 را به صورت بین‌المللی اعلان نموده بود. این موشک میان‌برد علاوه بر توانایی هدف قرار دادن کشورهای منطقه امکان ارتقاء به موشک حامل ماهواره را نیز داشت.

این روند در سال 2000 با طراحی شهاب-4 که تنها با هدف پرتاب ماهواره است ادامه ‌یافت و در حال حاضر کار بر روی مدل‌های 5 و 6 شهاب در حال انجام است.



اولین آزمایش موشک شهاب-4 با سیستم‌های ناوبری خاص، در سال 2006 با موفقیت اعلام شد و ایران دستیابی به فناوری ساخت حامل ماهواره را به جهان اعلام ‌کرد.

در عین حال ایران به دنبال دستیابی به ماهواره‌ای است تا بتواند در مدار خالی خود بر گرد زمین قرار بدهد، پیش از آنکه فرصت خود را برای استفاده از این مدار از دست بدهد.

پروژه ماهواره زهره به همین منظور مورد علاقه دست اندرکاران و مسوولین امر است. ضمن اینکه تا زمانی که این ماهواره ارتباطاتی در فضا مستقر نشده، امنیت ایران در حوزه ارتباطات همواره در معرض تهدید خواهد بود. همین موضوع باعث شده تا کشورهایی نظیر فرانسه و روسیه که هر یک در مقطعی برای ساخت و پرتاب زهره مورد رجوع قرار گرفتند با فشار قدرت های بین المللی معارض با ایران، پروژه را عقیم گذاشته و مشمول مرور زمان کردند.

به هر حال در تلاش برای عبور از موانع سیاسی برای ورود به فضا، طی قرارداد ی با روسیه برنامه‌ی پرتاب اولین ماهواره‌ی ایرانی (سینا) که در طراحی آن متخصصان روسی نقش برجسته ای داشتند، تدوین شده و این ماهواره در سال 2005 به فضا پرتاب ‌شد. بنا بر این قرارداد مسئولیت اعظم ساخت و پرتاب ماهواره‌ی سینا-1 بر عهده روسیه بوده و متخصصان ایرانی ضمن دریافت آموزشهای مربوطه، بر روند انجام پروزه نظارت می کردند. ساخت و پرتاب این ماهواره بیش از همه به منظور آن انجام گرفت که مشخص شود ایران توانایی استفاده‌ی کاربردی از یک ماهواره در فضا را داراست.

به هر حال ساعت ۱۰ و ۵۲ دقيقه صبح پنجم آبان ماه سال 84 «سيناى _ ايرانى» وارد فضا شد. با ورود سينا در فضا، ايران چهل و سومين كشور صاحب ماهواره در جهان گردید.

پروژه ساخت ماهواره «سينا - ۱» طى قرارداد ى با مؤسسه هواپيمايى روسيه، با همكارى شركت‌هاى روسى «پاليوت» و «آپتك» و مشاركت كارشناسانى از شركت صنايع الكترونيك ايران (صاايران)، وزارت علوم، تحقيقات و فناورى و مؤسسه مهندسى نقشه بردارى انجام شد.




در این سال‌ها متاسفانه اظهارات نسنجیده بعضی از مسئولان مبنی بر پرتاب سه ماهواره طی دو سال و طراحی و ساخت یک پایگاه پرتاب طی برنامه‌ی کوتاه‌مدت، از ایران چهره ا‌ی غیرعلمی و پرعجله تصویر نمود و این امر حتی در روند تحقیقات کشور در این حوزه نیز اختلال ایجاد کرد در حالی که متخصصین امر با جدیت و تلاش بر توسعه ماهواره های بومی همت گمارده بودند. این در حالی است که فعالیت‌های فضایی که چندی از آغاز مجدد آن می گذشت بر روی طراحی ماهواره متمرکز شده بود. در سال 1995 برنامه‌ی طراحی ماهواره‌ای دو منظوره اجرا شد که برخی منابع پایان آن را سالهای 99-1998 نیز ذکر می کنند. نتیجه‌ی این برنامه، ساخت ماهواره‌ای کوچک و 60 کیلوگرمی با استفاده از فناوری پیشرفته به نام مصباح است. این ماهواره که با توافق وزیر علوم و تحقیقات و نیز ارتباطات و فناوری اطلاعات ساخته ‌شد، قرار بود در یک بازه زمانی یک ساله پس از ساخت توسط چین و یا روسیه به فضا برود که متاسفانه پرتاب آن با مشکلاتی مواجه ‌شد و دائم به تاخیر افتاد. بحث پرتاب ماهواره‌ی مصباح که در سال 2005 در تهران به نمایش عمومی در ‌آمد بار دیگر در سال 2006 با روسیه مطرح ‌شد.این ماهواره قرار بود با نصب بر روى يك موشك روسى «***mos-3M» از پايگاه فضايى «Plesetsk» در نزديكى مسكو به مدارى در هزار كيلومترى سطح زمين پرتاب شود. .اما تحت فشارهای بین المللی، این مهم انجام نشد. این موضوع نشان داد که ایران لازم است در زمینه پرتاب ماهواره نیز مسیر خودکفایی را طی کند و ضرورت این امر بیش از پیش اثبات گردید.

برنامه‌ی ساخت دو ماهواره‌ی کوچک دیگر نیز در کنار این ماهواره آغاز شد که یکی از آنها با همکاری روسها و دیگری با همکاری 8 کشور منطقه برنامه ریزی شده بود، اگرچه متاسفانه بار آموزشی و تجربی این دو برای ایران بسیار اندک ارزیابی می شود و ساخت آنها از حیث فناوری دستاورد چندانی را برای ایران به همراه نخواهد داشت.

امسال همزمان با هفته جهانی فضا نیز دو پیشنهاد پروژه نانوماهواره با وزن حدود ۵۰ كيلوگرم از دانشگاه اميركبير و صنعتي شريف در سازمان فضايي پذيرفته شد.

ميكروماهواره‌اي كه در دانشگاه اميركبير درحال طراحي است، «آوت ست» (AUT Sat) نام دارد كه عمليات طراحي آن تا بعد از عيد نوروز سال آينده پايان مي‌يابد. كاربردهاي اين ماهواره تصويربرداري از ايران براي دريافت اطلاعات مراتع و جنگل‌ها و مانيتورينگ پوشش‌دهي گياهي روي سطح كشور است و كاربرد نظامي ندارد. طراحي اين ماهواره ۹ ماه پيش با همكاري دانشكده هوافضا، مكانيك، برق و كامپيوتر اميركبير آغاز شده و پس از پايان طراحي به سازمان فضايي ايران واگذار خواهد شد.



همچنین منابع خارجی اعلام کرده اند، موشک حامل ماهواره ا‌ی با نام کوثر، آماده‌ی آزمایشات پرتاب است. این موشک توسط متخصصان ایرانی و بر پایه‌ی بوستر موشک تایپدونگ-2 کره‌شمالی ساخته می‌شود.

در سال‌های اخیر و با فشارهای امریکا و کشورهای دیگر بر روی مسائل هسته‌ای ایران، با وجود تمرکز مجدد اذهان بر روی صنایع موشکی، ایران موفق به پیشبرد پروژه ماهواره‌ای دیگری به نام سپهر ‌شده است.



در کنار این فعالیت‌های مستقل، در اوایل سال 2003 سازمان فضایی ایران با هدف انسجام بخشیدن به فعالیت های فضایی کشور و متمرکز کردن آنها متولد شد و رشته فعالیت‌های فضایی کشور را به دست گرفت. این سازمان نتیجه‌ی برنامه‌ای بود که سال‌های متمادی علاقمندان به هوافضا و خصوصا فضا در ایران برای مدیریت و سازماندهی پروژه های مختلف در زمینه‌ی فضا به دنبال آن بودند.

این سازمان بخش اعظم امور مربوط به استفاده از ماهواره‌ها و سنجش از دور کشور را برعهده دارد. تامین خدمات تصویری در چهارچوب سنجش از دور به منظور بررسی‌های هواشناسی، زیست محیطی، جغرافیایی یکی از بخش‌های مهم در کاربرد ماهواره‌ها و از وظایف سازمان به شمار می‌رود. امید است در آینده‌ای نه چندان دور ریاست محترم این سازمان گزارشی از فعالیت‌های آن و نیز میزان تامین اهداف و ماموریت های از پیش تعیین شده در اختیار ناظرین و کارشناسان قرار دهد.



ماهواره مصباح







بررسی آینده‌ی برنامه های فضایی کشور

ایران یکی از کشورهای پراستعداد و آماده برای گسترش علوم و فناوری های پیشرفته است و این توانمندی را تا کنون در عرصه های مختلف به نمایش گذارده است.

در حال حاضر کشور ما در سطح آکادمیک برنامه های آموزشی مدونی را در حوزه صنعت فضایی دنبال می کند. این امر در 5 دانشگاه مختلف صورت می‌پذیرد که از مقطع کارشناسی دانشجویانی را در رشته‌ی هوافضا تربیت می‌کنند. که دو مورد از آنها گرایش فضا را در تحصیلات تکمیلی دنبال می‌کنند. با توجه به حضور اساتید با تجربه با زمینه‌های تخصصی فضایی و بااطلاع از فناوری‌های روز انتظار می‌رود آینده روشنی در انتظار صنعت فضایی کشور باشد. اگرچه تحقق این مهم مستلزم بهره گیری از تمام پتانسیل های علمی و فنی در کشور بوده و تمرکز هرچه بیشتر در سیاست گذاری های این صنعت را طلب می کند که با توجه به نقشی که سازمان فضایی ایران بر عهده گرفته، انتظار می رود این سازمان نقش پر رنگ تری در وحدت بخشی و مدیریت برنامه های فضایی ایران ایفا کند.

 

نگاهي به پنجاه سال صنعت فضا
نگاهي به پنجاه سال صنعت فضا .



4 اکتبر 1957 (12 مهر ماه 1336): پرتاب اسپوتنيك، اولين ماهواره ساخت بشر
ماهواره اسپوتنيک1، اولين ماهواره ساخت بشر است که چهارم اکتبر 1957 توسط اتحاد جماهير شوروي به فضا پرتاب و بدین سان عصر فضا آغاز شد. اين ماهواره، به اندازه يك توپ بسكتبال بود و پس از قرار گرفتن در مدار با ارسال منظم سيگنال های راديويي آغاز مأموريت خود را به جهانيان اعلام کرد.

3 نوامبر 1957 (12 آبان 1336): پرواز اولين موجود زنده به فضا
در 3 نوامبر 1957، اتحاد جماهير شوروي ماهواره اسپوتنيك2 را که حامل سگي به نام بودايكا، به فضا پرتاب كرد. اینگونه شد که لايكا، يک سگ ماده 6 كيلوگرمي، عنوان نخستين موجود زنده فضانورد جهان را به نام خود در تاريخ ثبت کرده است.

31 ژانويه 1958 (11 بهمن 1336): پرتاب اولين ماهواره ايالات متحده امريکا
ايالات متحده آمريكا، در آخر ژانويه 1958، اكسپلورر1 را به عنوان اولين ماهواره اين کشور در مدار قرار داد. اطلاعات به دست آمده از اكسپلورر، منجر به كشف كمربند مغناطيسي ون آلن شد. تا سال 2004، برنامه اكسپلورر 79 پرتاب موفق را پشت سر گذاشت.

1 اكتبر 1958 (9 مهر 1337): تأسيس سازمان فضايي ايالات متحده آمريكا
ايالات متحده آمريكا، سازمان هوافضاي اين كشور با نام سازمان ملي هوانوردي و فضايي، ناسا، در 29 ژوئيه 1958 تاسيس و اين سازمان اول اكتبر 1958 رسما كار خود را آغاز كرد. ناسا، علاوه بر توسعه برنامه‌هاي فضايي، تحقيقات بلند مدت نظامي و غيرنظامي را نيز در زمينه هوافضا عهده‌دار است.

2 ژانويه 1959 (12 دي 1337): اولين قدم براي دستيابي به ماه
اتحاد جماهير شوروي، برنامه‌ لونا را به منظور کسب اطلاعات در مورد ماه تعريف كرد. اين برنامه، شامل 48 مأموريت، نخستين برنامه فضايی بود که درمورد جرمي آسماني غير از زمين تعريف شد. پرتاب اولين كاوشگر لونا در 2 ژانويه 1959 انجام گرفت و مجموعه كاوشگرهاي لونا طي 16 سال، موجب اكتشافات بسيار مهمي در خصوص ماه و زمين شدند.

ژوئن 1959 (خرداد 1338): پرتاب اولين ماهواره جاسوسي
كورونا نام اولين مجموعة ماهواره‌هاي جاسوسي ايالات متحده است. آمريكا اين ماهواره‌هاي مجهز به دوربين عكس‌برداري را براي زير نظر داشتن اتحاد جماهير شوروي، چين و بعضي كشورهاي ديگر پرتاب كرد. بين سال‌هاي 1959 تا 1972، 144 ماهواره كورونا پرتاب شد كه 102 تا از آنها عكس‌هاي كاربردي زيادي به زمين ارسال كردند.

1 آوريل 1960 (12 فروردين 1339): پرتاب اولين ماهواره هواشناسي دنيا
مجموعه ماهواره‌هاي تايروس اولين ماهواره‌هاي هواشناسي دنيا هستند كه ناسا استفاده از آنها را با پرتاب تايروس-1 در سال 1960 آغاز كرد. ده ماهواره تايروس، با حمل دوربين‌هاي تلويزيوني عکس‌هايي از پوشش ابري زمين تهيه کرده، نشان دادند که استفاده از فناوري فضايي در تحقيقات هواشناسي تا چه اندازه مفيد است.

12 اوت 1960 (21 مرداد 1339): پرتاب اولين ماهواره مخابراتي دنيا
ماهواره اكو، پس از پرتاب، پيامي را از رئيس جمهور وقت ايالات متحده مخابره کرد. اين پيغام اولين پيام بشر بود که با استفاده از ماهواره مخابره مي‌شد. اكو1 و اكو2، به عنوان نخستين ماهواره‌هاي مخابراتي جهان، اين نظريه را به اثبات رساندند که با استفاده از ماهواره مي‌توان عکس، صدا و موسيقي را به فاصله‌هاي‌ دور ارسال کرد.

12 آوريل 1961 (23 فروردين 1340): اولين پرواز فضايي بشر
چهل و شش سال پيش، در 12 آوريل 1961، يوري الكسيوويچ گاگارين، مرزهاي فضا را درنورديد و وارد دنيايي شد كه پيش از او انسان ديگري آن را تجربه‌ نكرده بود. گاگارين در پرواز 108 دقيقه‌اي خود با فضاپيماي وستوك، يك بار گرد زمين چرخيد.

5 مه 1961 (15 ارديبهشت 1340): پرواز اولين فضاپيماي سرنشين‌دار ايالات متحده آمريكا
مركوري، اولين برنامه فضايي سرنشين‌دار ايالات متحده بود كه اولين كپسول اين برنامه در 5 مه 1961، در حالي كه فضانوردي با نام آلن شپرد را در خود داشت، با راكت ردستون پرتاب شد و پروازي زيرمداري را به نمايش گذاشت. اين کپسول در اين پرواز، اولين پرواز سرنشين دار ايالات متحده بود که البته زير مداري انجام شد.

22 ژوئيه 1962 (21 تير 1341): پرتاب اولين کاوشگر بين سياره‌اي
مارينر نام اولين مجموعه‌ از کاوشگرهاي رباتي بين‌سياره‌اي است كه به‌منظور تحقيق در مورد سياره‌هاي نزديک زمين، مريخ، تير و زهره، طراحي و ساخته شدند و اولين آن در ژوئيه 1962 پرتاب شد. اين برنامه چند تجربه جديد را براي اولين بار در تاريخ فضا به نام خود ثبت کرد: اولين گذر(1) سياره‌اي، به نمايش درآوردن اولين مدارگرد سياره‌اي و نمايش اولين مانور قلاب سنگ جاذبه اي(2). مأموريت هفت فضاپيما از ده فضاپيماي اين برنامه، موفقيت آميز بود و سه مورد به شکست انجاميد.

20 فوريه 1962 (1 اسفند 1341): اولين آمريكايي در مدار زمين
جان هرشل گلن اولين آمريكايي است كه در 20 فوريه 1962 به مدار زمين رفت. وي پروازش را با فضاپيماي مركوري انجام داد. در اين پرواز، گلن در عرض 4 ساعت و 55 دقيقه و 23 ثانيه، سه بار زمين را دور زد.

16 ژوئن 1963 (26 خرداد 1342): پرواز نخستين زن فضانورد
والنتينا ولاديميرونا ترشکوا اولين زن از اين کره خاكي است که به فضا رفت. اين پرواز در 16 ژوئن 1963، دو سال پس از پرواز گاگارين انجام گرفت. طي اين پرواز، ترشكوا در كپسول وستوك، 48 بار گرد زمين چرخيد و سه روز را در فضا سپري كرد. اين مدت زمان، از كل زمان پروازهاي فضايي سرنشين‌دار ايالات متحده تا آن زمان، بيشتر بود.

12 اکتبر 1964 (20 مهر 1343): پرواز دومين کپسول سرنشين‌دار شوروي
فضاپيماي وسخود در حقيقت نمونه پيشرفته کپسول فضايي وستوك بود که قابليت حمل چند سرنشين را داشت، با اين تفاوت كه در وستوك فضانوردان با استفاده از سيستم خلاصي از كپسول جدا مي‌شدند و سپس با استفاده از چتر روي زمين فرود مي‌آمدند، اما وسخود به همراه سرنشينانش به زمين مي‌رسيد. از اين فضاپيما تنها در دو مأموريت استفاده شد ولي هر دو مأموريت در نوع خود شايان توجه بود.

18 مارس 1965 (27 اسفند 1343): انجام اولين راه‌پيمايي در فضا
در 18 مارس 1965 الکسي لئونوف، فضانورد روسي، از فضاپيماي وسخود که در حال گردش به دور زمين بود، خارج و در حالي که با طناب به فضاپيما متصل بود به مدت 12 دقيقه بيرون از فضاپيما در فضا راه‌پيمايي کرد. اين، اولين راه‌پيمايي بشر در فضاي بي‌انتها بود.

23 مارس 1965 (3 فروردين 1344): پرواز دومين فضاپيماي سرنشين‌دار ايالات متحده آمريكا
پس از موفقيت‌هاي به دست آمده در برنامه مركوري، آمريكا، برنامه جميني را با هدف انجام پروازهايي با مدت زمان طولاني‌تر و رسيدن به ماه راه‌اندازي كرد. كپسول جميني دو سرنشين در خود جاي مي‌داد و اولين پرواز سرنشين‌دار اين كپسول نزديك به 5 ساعت طول کشيد.

16 نوامبر 1965 (25 آبان 1344): اولين تلاش براي دستيابي به زهره
ونرا نام مجموعه کاوشگرهايي است که اتحاد جماهير شوروي به منظور کسب اطلاعات از سیاره زهره توسعه داد. ونرا3 که در 16 نوامبر 1965 به سمت زهره پرتاب شده بود، در اول مارس 1966 اولين جسم ساخته بشر شد که به سياره‌اي ديگر رسيد. در اين برنامه، 16 فضاپيماي ونرا چند تجربه جديد را در تاريخ فضا به نام خود ثبت كردند. از جمله اولين تصوير از سطح يک سياره غير از زمين برای اولين بار توسط اين سری از مأموريت ها بدست آمد.

30 مه 1966 (9 خرداد 1345): پرتاب اولين كاوشگر ماه ايالات متحده آمريكا
ناسا برنامه سروير را براي کسب اطلاعات از ماه تعريف کرد. اين برنامه شامل هفت فضاپيماي رباتي بود که بين سالهاي 1966 تا 1968 توانستند روي ماه بنشينند. سروير در واقع پيش زمينه‌اي براي برنامه آپولو و اصلي‌ترين هدف آن به نمايش درآوردن فرود آرام روي سطح ماه بود که سروير1 در 2 ژوئن 1966به اين هدف رسيد. برنامه سروير علاوه بر هدف اصلي دستاوردهاي ديگري نيز به همراه داشت.

23 آوريل 1967 (3 ارديبهشت 1346): اولين پرواز فضاپيماي سايوز
فضاپيماي سايوز موفق‌ترين فضاپيماي سرنشين‌دار روسيه و از معدود فضاپيماهاي سرنشين‌دار دنياست. اتحاد جماهير شوروي اين فضاپيما را با هدف رسيدن به ماه طراحي كرد و اولين پرواز سرنشين‌دار آن در 23 آوريل 1967 انجام شد. اين فضاپيما که از دهه‌ 1960 تاکنون به فعاليت خود ادامه داده، براي انتقال فضانوردان به و از ايستگاه‌هاي فضايي مير و سالوت مورد استفاده قرار مي‌گرفت و اكنون براي نقل و انتقال فضانوردان به ايستگاه فضايي بين‌المللي استفاده مي‌شود.

15 سپتامبر 1968 (24 شهريور 1343): پرتاب اولين فضاپيمايي كه به گرد ماه چرخيد و بازگشت
زوند5، پنجمين كاوشگر از مجموعه‌ هشت تايي كاوشگرهاي بي‌سرنشين زوند، اولين فضاپيمايي است كه به دور ماه چرخيد و به زمين بازگشت. اين كاوشگر، در 15 سپتامبر 1968 به سمت ماه پرتاب شد، سه روز بعد به نزديكي ماه رسيد و پس از چرخش به دور ماه به سمت زمين روانه شد و ركورد اين كار را در تاريخ فضا به نام خود ثبت كرد.

20 ژوئيه 1969 (29 تير 1348): سفر انسان به ماه
برنامه‌ي آپولو با هدف رسيدن انسان به ماه تعريف شد و موفق شد اولين فرود موفق انسان روي ماه را به نمايش گذارد. اولين فرود موفق سرنشين‌دار روي ماه، در مأموريت آپولو11 در 20 ژوئيه 1969، اتفاق افتاد. در اين مأموريت فضاپيماي آپولو در 16 ژانويه 1969، حامل سه فضانورد با نام‌هاي نيل آرمسترانگ، ادوين (باز) آلدرين و مايکل کالينز، با پرتابگر ساترن5، به سوي ماه پرتاب شد. فضاپيما پس از 4 روز در مدار ماه قرار گرفت. آلدرين و آرمسترانگ سوار ماه‌نشين ايگل شدند و کالينز در فضاپيماي گردان به دور ماه باقي ماند. در 20 ژوئيه 1969 در ساعت 4 و 18 دقيقه بعد از ظهر، ماه‌نشين بر خاک ماه نشست و پس از چند ساعت، ابتدا آرمسترانگ و پس از آن آلدرين از ماه‌نشين پياده شدند و قدم بر سطح اين کره نهادند. بين سال‌هاي 1969 تا 1972 برنامه آپولو در هفت نوبت انجام گرفت كه به جز مورد آپولو 13 در بقيه موارد در هر نوبت 2 فضانورد روي ماه پياده ‌شدند. به اين ترتيب در مجموع 12 انسان بر جرم سماوی غير از زمين گام نهادند.

19 آوريل 1971 (30 فروردين 1350): پرتاب اولين ايستگاه فضايي دنيا
اولين ايستگاه فضايي دنيا، متعلق به اتحاد جماهير شوروي سابق، سالوت1 نام داشت. برنامه سالوت متشكل از شش ايستگاه تحقيقاتي علمي و سه ايستگاه نظامي، در بازه زماني 11 ساله‌اي، از 1971 تا 1982، پرتاب شدند. تجربه‌هاي به دست آمده از اين ايستگاه‌هاي فضايي كه تنها از يك مدول تشكيل شده بودند، راه را براي ساخت و برقراري ايستگاه‌هاي فضايي بزرگتر و پيچيده‌تري مانند مير و ايستگاه فضايي بين‌المللي هموار كرد.

2 مارس 1972 (11 اسفند 1350): پرتاب پرسرعت‌ترين کاوشگر بين سياره‌اي
ناسا, برنامه پايونير را به‌منظور كاوش‌هاي بين سياره‌اي تعريف كرد. در 2 مارس 1972 موشک اطلس، پايونير10 را با سرعتي نزديك به 50.000 کيلومتر بر ساعت از مدار زمين خارج و اين فضاپيما پرواز به سوي سياره مشتري را آغاز کرد. به اين ترتيب، پايونير10 سريع‌ترين جسم ساخت بشر تا آن زمان شد كه زمين را ترك مي‌كرد؛ به قدري سريع که پس از 11 ساعت از ماه عبور کرد و ظرف 12 هفته با طي مسافت 80 ميليون كيلومتر، مريخ را پشت سر گذاشت. در برنامه پايونير، پايونيرهاي 10 و 11، پس از کاوش سيارات خارجي منظومه شمسي، آن را ترک کردند.

23 ژوئيه 1972 (1 مرداد 1351): پرتاب ماهواره منابع زميني لندست
توانايي مشاهده زمين از فضاي بالاي آن با استفاده از ماهواره‌ها اطلاعات و جزئيات زيادي نسبت به چشم‌انداز و بينشي که پيش از آن نسبت به زمين وجود داشت، فراهم آورد؛ بطوري‌که دستيابي به اين اطلاعات، از روشهاي ديگر غيرممکن بود. ناسا اولين مرکز فضايي‌ است که در ژوئيه 1973 با پرتاب ماهواره لندست به اين مهم دست يافت.

14 مه 1973 (24 ارديبهشت 1352): آغاز به کار اولين ايستگاه فضايي ايالات متحده آمريكا
ايستگاه فضايي اسکاي‌لب اولين ايستگاه فضايي ايالات متحده است كه به هدف مطالعات زيستي، مطالعات خورشيدي، مشاهدات زميني و بررسي رفتار مواد مختلف در فضا در ارتفاع متوسط 430 کيلومتري زمين قرار داده شد. اسكاي‌لب1، در 14 مي 1973 پرتاب شد، تا سال 1974 فضانوردان طي سه مأموريت از آن ديدن كردند و در 11 ژوئيه 1979 طي عملياتي انتحاري در جو سوخت.

دسامبر 1973 (آذر 1352): تاسيس سازمان فضايي اروپا
سازمان فضايي اروپا يا ايسا در سال 1975 از تلفيق دو سازمان فضايي پيشين اين قاره، يعني اسرو و الدو شکل گرفت. همکاري کشورهاي اروپايي در تحقيقات فضايي و توسعه فناوري فضايي و کاربردهاي آن، هدف تاسيس اين سازمان بوده است. ايسا در ابتدا ده عضو سرمايه‌گذار داشت و در حال حاضر (2007)، 17 عضو دارد كه عبارتند از بلژيك، آلمان، دانمارك، فرانسه، انگليس، ايتاليا، هلند، سوئد، سوئيس، اتريش، نروژ، فنلاند، ايرلند، يونان، پرتغال و لوكزامبورگ و اسپانيا. در سال 1978 كانادا به عنوان عضو همكار، به عضويت اين سازمان درآمد.

1 ژوئيه 1975 (10 تير 1354): ملاقات فضاپيماهاي آمريكا و شوروي
اولين مأموريت مشترک فضايي که بين دو قدرت فضايي آن زمان انجام شد، مأموريت ملاقات فضانوردان روسي و امريکايي در فضا بود. در اين مأموريت که در فاصله 220 کيلومتري زمين انجام گرفت فضاپيماي آپولو 18 ايالات متحده با فضاپيماي سايوز 19 شوروي به يکديگر متصل شدند و سرنشينان دو فضاپيما - فضانوردان روسي در کپسول سايوز و فضانوردان امريکايي در کپسول جميني- با يکديگر دست دادند. در اين ملاقات فضانوردان روسي به زبان انگليسي و فضانوردان امريکايي به زبان روسي سخن مي‌گفتند.

20 اوت 1975 (29 مرداد 1354): پرتاب دومين كاوشگر سياره سرخ
ناسا فضاپيماهاي وايكينگ1 و وايكينگ2، را براي رسيدن به سياره سرخ ساخت. هر يک از دو کاوشگر از دو بخش اصلي تشکيل شده بود؛ مدارگردي که در مدار به دور مريخ بچرخد و از آن عکس بگيرد و سطح‌نشيني که روي سطح سياره فرود آيد و در آن به کند و کاو بپردازد. وايکينگ1 در 20 اوت 1975 و وايکينگ2 در 9 سپتامبر همان سال، پرتاب شدند و مسافت 56.325.500 کيلومتري زمين تا مريخ را طي کردند و سرانجام در سال 1976 موفق به فرود در سطح مريخ شدند. اين موفقيت به اندازه موفقيت آمريکايي‌ها در تسخير ماه اهميت داشت.

5 سپتامبر 1977 (14 شهريور 1356): پرتاب کاوشگر مشتري و زحل
برنامه وويجر شامل يك جفت كاوشگر بي‌سرنشين علمي بود كه ناسا هر دو فضاپيما را در سال 1977 پرتاب كرد. گرچه دو كاوشگر براي تحقيق در خصوص زحل و مشتري طراحي شده بودند، قادر بودند مأموريت خود را به خارج از منظومه شمسي نيز ادامه دهند، بنابراين پس از اتمام ماموريت خود در منظومه شمسي سفر خود را به خارج از مرزهاي آن ادامه دادند.

اكتبر 1978 (مهر 1357): پرتاب اولين ماهواره جي‌پي‌اس
برنامه جي‌پي‌اس در سال 1978 با پرتاب چهار ماهواره نخست اين برنامه آغاز و در آوريل 1995، توان عملياتي آن کامل شد. با استفاده از اطلاعات ارسالي از اين ماهواره‌ها مي‌توان موقعيت دقيق مکاني-زماني اهداف زميني را به دست آورد. از سپتامبر 2007 به بعد، سامانه جي‌پي‌اس، 31 ماهواره دارد که کل سطح کره زمين را به‌طور هم‌زمان پوشش مي‌دهند.

18 ژوئيه 1980 (27 تير 1359): اولين پرتاب موفقيت‌آميز هند
كشور هندوستان، اولين پرتاب موفق خود را در 18 ژوئيه 1980 با پرتاب‌كننده چهارمرحله‌اي اس‌ال‌وي-3 که به دست مهندسان اين کشور ساخته شده بود، تجربه كرد. اين پرتابگر 22 متري با 1700 كيلوگرم وزن، قادر بود محموله‌اي به وزن 40 كيلوگرم را در ارتفاع 400 كيلومتري قرار دهد. اس‌ال‌وي مبناي توسعه پرتابگر پيشرفته‌تر بعدي، آاس‌ال‌وي شد.

12 آوريل 1981 (23 فروردين 1360): پرواز اولين فضاپيماي قابل استفاده مجدد جهان
شاتل فضايي اولين وسيله نقليه فضايي است که با هدف قابليت استفاده مجدد و در نهايت کاهش هزينه‌هاي پرتاب ساخته شد و اولين پرواز آن در 12 آوريل 1981 انجام گرفت. اين فضاپيما تاكنون (سپتامبر 2007) 119 پرتاب داشته كه 117 مورد از آنها موفق بوده است. در مجموع شش شاتل ساخته شده است كه براي هر کدام نام ويژه‌اي انتخاب شد: انترپرايز (كه تنها جنبه آزمايشي داشت و براي پرواز فضايي مناسب نبود)، کلمبيا (كه اولين پرواز موفق ناوگان را در آوريل 1982 به نمايش گذاشت)، چلنجر، ديسکاوري، آتلانتيس و انديور (به عنوان جايگزيني براي چلنجر پس از انفجار آن). حادثه چلنجر در 28 ژانويه 1986 و حادثه کلمبيا در اول فوريه 2003، دو فضاپيما را از ناوگان شاتل‌هاي فضايي ايالات متحده خارج کرد.

28 نوامبر 1983 (7 آذر 1362): اولين آزمایشگاه واقعی در فضا
آزمايشگاه فضايي اسپيس‌لب، آزمايشگاهي درون شاتل فضايي بود و زماني كه شاتل در مدار شناور مي‌شد، امكان انجام آزمايش‌هايي را در شرايط بي‌وزني براي دانشمندان فراهم مي‌كرد. از سال 1983 تا 2001، 27 اسپيس‌لب در فضا برقرار شد. طي اين مدت دانشمندان از مليت‌هاي مختلف تحقيقات زيادي را در خصوص موضوعات مختلف علمي در اين آزمايشگاه در شرايط بي‌وزني به انجام رساندند.

25 ژوئيه 1984 (26 تير 1363): نخستين راه‌پيمايي يك زن در فضا
سوتلانا يوگنيونا ساويتسكايا اولين زني است كه در فضا راه‌پيمايي كرد. وي با فضاپيماي سايوز_تي12 به ايستگاه فضايي سالوت7 رفت و در 25 ژوئيه 1984 در خارج از ايستگاه راه‌پيمايي كرد. راهپيمايي فضايي وي، 3 ساعت و 35 دقيقه طول كشيد.

7 ژانويه 1985 (17 دي 1363): پرتاب نخستين كاوشگري كه با دنباله‌دار هالي ملاقات كرد
سكيجيك اولين فضاپيماي بين‌سياره‌اي ژاپن است كه اين كشور آن را براي ملاقات دنباله‌دار هالي و آزمايش طرح فرار از جاذبه زمين براي اولين بار بر اساس فناوري ژاپني، پرتاب کرد. اين فضاپيماي بين سياره‌ای در 11 مارس 1986 از فاصله 99/6 ميليون كيلومتري با دنباله‌دار هالي ملاقات کرد.

28 ژانويه 1986 (7 دي 1364): انفجار شاتل چلنجر
اس‌تي‌اس-51-ال، بيست و پنجمين مأموريت فضاپيماي شاتل بود که متأسفانه تنها 73 ثانيه پس از پرتاب منفجر شد و هر هفت سرنشين آن جان باختند. در بين خدمه فضاپيما، معلمي با نام کريستا مک آليف بود که طبق برنامه قرار بود به عنوان اولين معلم و اولين شهروند عادي (شخصي غير از فضانوردان و دانشمندان) ايالات متحده به فضا سفر کند. اين حادثه غم انگيز در حالي اتفاق افتاد که ميليون‌ها دانش‌آموز در سراسر دنيا از طريق تلويزيون شاهد آن بودند.

20 فوريه 1986 (12 اسفند 1364): پرتاب ايستگاه فضايي مير
ايستگاه فضايي مير، از موفق‌ترين برنامه‌هاي فضايي جهان است. اين ايستگاه، از 6 مدول اصلي تشكيل شده بود كه اولين آن با نام كور (هسته) در 20 فوريه 1986 پرتاب شد. ساير مدول‌ها به طور جداگانه در يک بازه زماني 10 ساله، بين سال‌هاي 1986 و 1996، پرتاب و به هسته اصلي ايستگاه متصل شدند. مير مجهز به دستگاه‌ها و تجهيزاتي به‌منظور تحقيقات در زمينه‌هايي از قبيل زيست‌فناوري، اثرات اشعه ايکس، عکس‌برداري و نيز داراي تجهيزات رفاهي مثل آشپزخانه، باشگاه ورزشي بود. اين ايستگاه در مدار 300 تا 400 کيلومتري زمين و با زاويه ميل 6/51 درجه نسبت به خط استوا قرار داشت. اين ايستگاه براي مدت 5 سال طراحي شده بود، اما 15 سال عمر كرد و طي اين مدت، 86.000 بار گرد زمين چرخيد. 13 سال از عمر مداري اين ايستگاه، با حضور و اقامت فضانوردان و پژوهشگران سپري شد. مير سرانجام در 23 مارس 2001، پس از 15 سال فعاليت مستمر، ارزشمند و تاريخي، به دليل هزينه تعمير و نگهداري بسيار زياد آن (نزديك به 150 ميليون دلار در سال) از طريق مسير کنترل شده وارد اتمسفر زمين شد و از بين رفت.

15 نوامبر 1988 (24 آبان 1367): نخستين پرواز فضاپيماي قابل استفاده مجدد شوروي
يکي از فضاپيماهايي که با هدف ارائه خدمات به ايستگاه فضايي مير و نمايش فناوري قابليت استفاده مجدد طراحي شد، بوران نام دارد كه بسيار شبيه به سيستم شاتل‌هاي فضايي آمريکا بود. در 15 نوامبر 1988 اولين پرواز موفق بي‌سرنشين و خودكار بوران انجام شد كه آخرين پرواز آن نيز بود. اين برنامه در سال 1993 به دلايل اقتصادي لغو شد.

4 مي 1989 (14 ارديبهشت 1368): پرتاب فضاپيماي ماژلان
شاتل فضايي آتلانتيس در 4 مي 1989، فضاپيماي ماژلان را در فضاي بي‌انتها رها كرد تا سفر خود را به سوي سياره زهره آغاز كند. اين، اولين مأموريت بين‌سياره‌اي بود كه پرتاب آن با شاتل فضايي صورت مي‌گرفت. ماژلان، در 10 اوت 1990 وارد مدار زهره شد و در طول مأموريت خود، حين گشتن گرد زهره، از 98 درصد سطح آن نقشه‌برداري كرد.

18 اكتبر 1989 (26 مهر 1368): پرتاب فضاپيماي گاليله
ناسا مأموريت فضاپيماي گاليله را به منظور مطالعه در خصوص سياره مشتري و اقمارش تعريف كرد. اين فضاپيماي بي‌سرنشين در 18 اكتبر 1989 با شاتل فضايي آتلانتيس پرتاب شد. گاليله اولين فضاپيمايي است كه از نزديك يك خرده سيارك گذر كرد و اولين قمر آن را نيز كشف كرد. اين فضاپيما، شامل مدارگرد و كاوشگر، اولين فضاپيمايي بود كه گرد مشتري چرخيد و اولين كاوشگر را به اتمسفر اين سياره فرستاد.

24 آوريل 1990 (4 اردي‌بهشت 1369): پرتاب تلسكوپ فضايي هاب ل
تلسکوپ فضايي هاب ل، از پرآوازه ترين فضاپيماها و پرکاربردترين ابزار ستاره شناسي دنيا، به طور مشترك توسط سازمان فضايي آمريكا (ناسا) و سازمان فضايي اروپا (ايسا) ساخته شد. آينه اصلي هاب ل 4/2 متر قطر دارد كه پرداخت آن دو سال به طول انجاميد. تصاوير تهيه شده با اين تلسكوپ داراي وضوحي به مراتب بيشتر از تصاوير تلسكوپ‌هاي زميني هستند كه به دليل موقعيت هاب ل، يعني قرارگيري در 590 كيلومتري زمين، در جايي‌ست كه اتمسفر زمين بسيار رقيق است. هاب ل از زمان پرتابش در سال 1990، نقشي محوري و انكارناپذير در پيشرفت علوم ستاره‌شناسي و شناخت عالم هستي داشته است.

5 آوريل 1990 (16 فروردين 1369): اولين پرتاب پگاسوس
سامانه پرتاب پگاسوس براي پرتاب ماهواره‌هاي کوچک طراحي شد و مشخصه بارز آن جدايش از زير بال هواپيما است. پگاسوس، پس از رها شدن از هواپيما، شروع به اوج گرفتن مي‌کند و مي‌تواند محموله‌هايي با وزن حداکثر 450 کيلوگرم را در مدارهاي پاييني زمين و محموله‌اي با وزن 100 کيلوگرم را در مدار انتقالي زمين قرار دهد. اين راکت پرتاب کننده تا آوريل 2007، 38 پرتاب انجام داده که 35 مورد از آنها موفق بوده است.

5 آوريل 1991 (16 فروردين 1370): قرار گرفتن رصدگر پرتو گاماي كامپتون در مدار
رصدگر پرتو گاماي كامپتون دومين رصدگر بزرگ فضايي ناسا بود كه در آوريل 1991 با شاتل فضايي آتلانتيس در مدار قرار گرفت. اين تلسكوپ فضايي جديد ناسا، براي اولين بار به صورت يكپارچه آسمان را نقشه‌برداري كرد. كامپتون، اين نقشه‌برداري را با به كارگيري پرتوهاي ايكس و گاما به انجام رساند.

7 نوامبر 1996 (16 آبان 1375): پرتاب نقشه بردار سراسري مريخ
ايالات متحده امريکا، مارس گلوبال سروير يا نقشه بردار سراسري مريخ را در نوامبر 1996 به سمت سياره سرخ پرتاب كرد تا به غيبت 20 ساله‌اش در اين سياره پايان دهد. در دسامبر 2006، ناسا عکس‌هايي از اين كاوشگر دريافت کرد که نشان مي‌داد که هنوز آب مي‌تواند در سطح مريخ جريان داشته باشد. اين فضاپيما، ده سال در اين سياره فعال بود.

4 دسامبر 1996 (13 آذر 1375): پرتاب رهياب مريخ
مارس پتفايندر يا رهياب مريخ دومين مأموريت در برنامه ديسكاوري ناسا (برنامه‌اي با شعار "سريع‌تر، بهتر، ارزان‌تر") بود كه تنها در عرض 3 سال و با هزينة 265 ميليون دلار به بهره‌برداري رسيد. رهياب مريخ در چهارم دسامبر 1996 به سمت سياره سرخ پرتاب شد و هفت ماه بعد روي اين سياره فرود آمد و در طول مدت مأموريت خود در سطح سياره سرخ، حجم عظيم و بي‌سابقه‌اي از اطلاعات را به زمين مخابره و بيش از مدت پيش‌بيني شده عمر كرد. فناوري‌هاي پيشرفته‌اي در مأموريت رهياب مريخ به نمايش درآمد، مانند فرود با كيسه هوا و اجتناب از موانع (سطح سياره) به صورت خودكار.

15 اكتبر 1997 (23 مهر 1376): پرتاب كاسيني، مسافر منظومه شمسي
فضاپيماي بي‌نظير كاسيني، 15 اكتبر 1997 به فضا پرتاب شد تا مأموريت افسانه‌اي خود را در منظومه شمسي آغاز كند. فضاپيماي بين سياره‌اي كاسيني-هايگنز، شامل مدارگرد و كاوشگر، كار مشتركي بين ناسا، سازمان‌هاي فضايي اروپا و ايتاليا و بزرگترين و پيچيده‌ترين فضاپيمايي است كه تا كنون ساخته شده است و هدف از ساخت آن، مطالعه آثار بادهای خورشيدي بر ميدان مغناطيسي سياره مشتری، مطالعه و بررسي حلقه‌هاي زحل، اتمسفر و اقمار اين سياره به خصوص قمر تيتان و اتمسفر و سطح آن، بوده است.

20 نوامبر 1998 (29 آبان 1377): پرتاب ايستگاه فضايي بين‌المللي
ايستگاه فضايي بين‌المللي بزرگترين سازه ساخت بشر در فضا، پيچيده‌ترين برنامه علمي بين‌المللي، بزرگترين ايستگاه فضايي تا كنون و نمادي از همكاري چندين كشور پيشرفته جهان در يكي از پيچيده‌ترين زمينه‌هاي علم و فناوري است. سازمان‌هاي فضايي ايالات متحده (ناسا)، روسيه (آر‌كي‌آ)، ژاپن (جاكسا)، كانادا (سي‌اس‌آ) و چند كشور اروپايي (ايسا) در اين برنامه شركت دارند. سازمان فضايي برزيل و سازمان فضايي ايتاليا نيز طي قرارداد هاي جداگانه‌اي با ناسا در اين برنامه درگير شده‌اند. اين ايستگاه از مدول‌هاي مختلفي تشكيل شده است كه ساخت آن با پرتاب مدول زاريا در 20 نوامبر 1998 آغاز شد. بي‌شك يكي از بزرگترين كارهاي مهندسان هوافضا، سوار كردن ايستگاه فضايي بين‌المللي در فضا بوده است كه تا‌كنون طي ده‌ها ماموريت فضايي بخش زيادي از آن انجام شده است. آي‌اس‌اس، پس از تكميل نهايي، چهار برابر ايستگاه فضايي مير خواهد بود. مطابق برنامه‌ريزي‌ها قرار است اين ايستگاه تا سال 2010 تكميل شود و تا 2016 در مدار عملياتي باقي بماند. آي‌اس‌اس، در فاصله متوسط 330 كيلومتري زمين قرار گرفته و با چشم غير مسلح مي‌توان آن را ديد.

7 فوريه 1999 (18 بهمن 1377): پرتاب اولين كاوشگر نمونه‌بردار از دنباله‌دار
استارداست اولين مأموريت فضايي ايالات متحده است که به تنهايي به کاوش در خصوص يک دنباله‌دار اختصاص يافت و همچنين اولين كاوشگري است که براي آوردن مواد فرازميني (و فراتر از مدار ماه) طراحي شد. اين فضاپيما پس از طي نزديک به 5 ميليارد کيلومتر در فضا و نمونه‌برداري از گيسوي دنباله‌دار وايلد2 و گرفتن ذراتي از جريان غباري که گمان مي‌رود منشأ اين جريان خارج از منظومه شمسي باشد، روز 15 ژانويه 2006 به زمين بازگشت تا کپسول حاوي نمونه‌هاي جمع آوري کرده‌ را تحويل دهد.

23 ژوئيه 1999 (1 مرداد 1378): پرتاب چاندرا، رصدگر پرتوي ايكس
رصدگر پرتوي ايكس ناسا، چاندرا، كه در ژوئية 1999 با شاتل فضايي كلمبيا در مدار زمين قرار گرفت، پيچيده‌ترين رصدگر پرتوي ايكس ساخته شده تاكنون است. چاندرا براي رصد پرتوي ايکس ساطع شده از مناطق پر انرژي جهان، مانند بقاياي ستارگان منفجر شده طراحي شد. چاندرا، سومين رصدگر بزرگ ناسا در بين چهار رصدگر آن (تلسكوپ فضايي هاب ل، رصدگر پرتو گاماي كامپتون و آخرين آن، تلسكوپ فضايي اسپيتزر) است.

28 آوريل 2001 (8 ارديبهشت 1380): پرواز اولين گردشگر فضا
دنيس تيتو در آوريل 2001، درست چهل سال پس از اولين پرواز گاگارين، با هزينه شخصي خود (به ميزان 20 ميليون دلار) و به عنوان گردشگر به فضا سفر كرد و به اين ترتيب نام خود را به عنوان اولين فضاگرد در تاريخ فضا ثبت كرد. وي تاجری اهل لوس‌آنجلس ايالات متحده است و در 59 سالگي به اين آرزوي ديرين خود رسيد. پس از تيتو تا به امروز (2007) چهار گردشگر ديگر از ايستگاه فضايي بين‌المللي ديدن كرده‌اند.

1 فوريه 2003 (12 بهمن 1381): انفجار شاتل فضايي كلمبيا
شاتل فضايي كلمبيا، در 1 فوريه 2003، در مرحله بازگشت به جو، كمي پيش از آنكه بيست و هشتمين مأموريت خود را به پايان رساند بر فراز تگزاس منفجر شد و هر هفت سرنشين آن جان باختند. اين حادثه، پس از حادثة شاتل فضايي چلنجر در سال 1986، بدترين حادثة فضايي ايالات متحده محسوب مي‌شود و پيش از آن ناسا هيچ يك از فضاپيماهاي خود (اعم از سرنشين‌دار يا بي‌سرنشين) را در مرحلة بازگشت به زمين از دست نداده بود.

ژوئن و ژوئيه 2003 (خرداد و تير 1382): پرتاب كاوشگرهاي جديد مريخ
ناسا دو كاوشگر با نام‌هاي اسپريت (روح) و آپورچونيتي (فرصت) را در 10 ژوئن و 7 ژوئيه 2003 به سمت مريخ پرتاب كرد. هدف از پرتاب اين دو كاوشگر در درجه اول تحقيق درباره آب و تاريخچه و چگونگي به وجود آمدن آن در اين سياره بوده است. اين دو كاوشگر در 4 و 25 ژانويه 2004 در دو سمت متفاوت، بر سطح سياره سرخ فرود آمدند تا مأموريت نود روزه خود را آغاز کنند. هر دو کاوشگر بسيار بيشتر از مدت زمان تعريف شده در مأموريتشان عمر کردند و همچنان نيز به كند و كاو در سطح مريخ به سر مي‌برند.

15 اكتبر 2003 (23 مهر 1382): اولين پرواز فضايي سرنشين‌دار چين
در 15 اكتبر 2003، فضاپيماي چيني شنژو-5 حامل فضانوردي به نام يانگ لي‌وي با راكت لانگ مارچ پرتاب شد و كمي بعد در مدار زمين قرار گرفت و با انجام اين عمليات نام چين را به عنوان سومين كشوري كه قادر به فرستادن انسان به فضاست، در تاريخ فضا ثبت كرد. شنژو پس از پرتاب، در ارتفاع حدود 330 کيلومتري، 14 بار به دور زمين گشت.

21 ژوئن 2004 ( 31 خرداد 1383): پرواز اولين فضاپيماي خصوصي جهان با قابليت حمل مسافر
شـركت آمريكايي اسكيلـد كامپوزيتــز براي نخستين بار موفق به طراحي و ساخت فضاپيمايي با قابليت حمل مسافر با نام اسپيس‌شيپ‌وان (سفينه فضايي يک) شد. اين فضاپيما كه به طور كامل با سرمايه‌گذاري خصوصي، به ميزان 25 ميليون دلار، ساخته شد و اولين پرواز خود را در ژوئن 2004 به نمايش گذاشت، 4 اكتبر 2004 جايزه مسابقه ايكس پرايز(3) را از آن خود کرد. طبق مقررات بنياد ايكس پرايز براي دريافت جايزه 10 ميليون دلاري اين مسابقه، فضاپيماي شركت كننده در مسابقه بايد سه نفر را تا ارتفاع 100 كيلومتري حمل مي‌کرد و طي دو هفته دو پرواز متوالي به انجام مي‌رساند. اين جايزه به پروژه‌هاي دولتي تعلق نمي‌گرفت.


12 اوت 2005 (21 مرداد 1384): پرتاب مدارگرد اكتشافي مريخ
مارس ريکانسنس اوربيتر يا مدارگرد اکتشافي مريخ را ناسا به منظور پژوهش در خصوص مريخ ساخت. اين فضاپيما 12 اوت 2005، پرتاب شد و 10 مارس 2006 به مريخ رسيد و تحقيقاتش را در خصوص سياره سرخ از مدار اين سياره آغاز کرد. اطلاعات به دست آمده از اين فضاپيما درباره ويژگي‌هاي سطح سياره و شرايط آب و هوايي آن، راه را براي فضاپيماهاي آينده اين سياره که در سطح سياره و يا در مدار آن به پژوهش بپردازند، هموار خواهد کرد.

19 ژانويه 2006 (29 دي 1384): پرتاب افق‌هاي نو
نيو هورايزنز (افق‌هاي نو) فضاپيمايي است كه ناسا براي رسيدن به پلوتو و قمرش طراحي كرد. قرار است اولين فضاپيمايي كه از نزديك پلوتو گذر كند و به مطالعه آن و اقمارش بپردازد، اين فضاپيما باشد. اين فضاپيما فوريه 2007، از نزديكي مشتري عبور كرد و طبق برآوردها ژوئيه 2015 به پلوتو خواهد رسيد. پس از آن به سمت خارج از مرزهاي منظومه شمسي مسافرت خود را ادامه خواهد داد تا (پس از پايونيرهاي 10 و 11 و وويجرهاي 1 و 2) پنجمين فضاپيمايي شود كه مجموعه خورشيد و سيارات اطرافش را ترك مي‌كند.

18 سپتامبر 2006 (27 شهريور 1385): پرواز اولين زن گردشگر فضا
انوشه انصاري در 27 شهريور 1385، به همراه دو فضانورد ديگر با فضاپيماي سايوز از ايستگاه بايکونور قزاقستان راهي ايستگاه فضايي بين المللي شد و پس از هشت روز اقامت در ايستگاه فضايي بين المللي راهي زمين شد. با انجام اين سفر كه با هزينه شخصي وي انجام رفت، نام انوشه به عنوان اولين زن فضاگرد در تاريخ فضا جاي گرفت. وي متولد 1345 در مشهد است كه در نوجواني به همراه خانواده‌اش به ايالات متحده مهاجرت مي‌كند.

27 سپتامبر 2007 (5 مهر 1386): پرتاب کاوشگر کمربند خرده سيارک‌ها
دان، کاوشگري رباتي است که ناسا آن را با هدف رسيدن به دو جسم بزرگ کمربند خرده سيارک‌ها، يعني خرده سيارک وستا و سياره کوتوله سيرس تعريف کرد. دان، مطابق برنامه‌ريزي‌ها قرار است پس از گذر از نزديک مريخ، بين سال‌هاي 2012 و 2013 به وستا و در 2014 و 2015 به سيرس بپردازد. دان با انجام اين مأموريت، از جمله فضاپيماهايي خواهد بود که به دور دو جرم آسماني، غير از زمين و ماه، مي‌چرخد.

 

تاریخچه توسعه فضانوردی در روسیه
تاریخچه توسعه فضانوردی در روسیه




۴ اکتبر ۱۹۵۷ از فرودگاه فضایی بایکونور موشک حامل اسپوتنیک به فضا پرتاب شدکه اولین قمر مصنوعی کره زمین در جهان را به مدار نزدیک زمین منتقل کرد. این روز بعدها به عنوان اواین روز از هفته جهانی فضا انتخاب شد تا در قرن بیست و یکم دولت ها و ملت ها بیشتر متوجه اهمیت فضا و تکنولوژی فضایی و نقش آن در زندگی انسان باشند.

به مناسبت هفته جهانی فضا که البته به علت تلاقی با ماه مبارک رمضان در ایران و برخی کشورهای اسلامی با ۵ هفته تاخیر برگزار می شود، گزارش تصویری حاضر مروری دارد به وقایع مهم فضایی متعلق به روسیه (شوروی سابق).

اسپوتنیک ۱ (از روسی Cпутник به معنی ماهواره) اولین ماهواره ساخت انسان بود که در ۴ اکتبر ۱۹۵۷ در مدار قرار گرفت. کشور شوروی با پرتاب این ماهواره به فضا در دوران جنگ سرد باعث شگفتی کشورهای غرب و ایالات متحده امریکا شد. پرتاب اسپوتنیک ۱ که بخشی از برنامه اسپوتنیک شوروی بود به آغاز عصر فضا و مسابقه فضائی منجر گردید.

این ماهواره به اندازه توپ بسکتبال و وزن آن در حدود ۸۳ کیلوگرم بود. اسپوتنیک ۱ دارای ۲ فرستنده رادیویی در طول موج‌های ۲۰ و ۴۰ مگاهرتز بود و در مداری بیضوی در ارتفاع متوسط ۲۵۰ کیلومتر به مدت ۹۸ دقیقه به دور کره زمین چرخید.



11 نوامبر 1957 دومین قمر مصنوعی زمین، ساخت شوروی به فضا پرتاب شد که اولین قمر مصنوعی جهان به همراه موجود زنده بود.در عرشه آن سگی به نام « لایکا» وجود داشت وزن این قمر 508.3 کیلوگرم بود و 2570 بار به دورکره زمین چرخید.



در سال 1963 از فرودگاه فضایی بایکونور موشک حامل « واستوک» را به همراه« یوری گاگارین» اولین فضانورد جهان به مدار پیرامون زمین منتقل کرد

کلنل یوری الکسی یویچ گاگارین ، فضا نورد روسی ، متولد ۹ مارس سال ۱۹۳۴ اولین بشر در فضا و اولین انسانی است که مدار کره زمین را پیمود .در ۱۲ آوریل سال ۱۹۶۱ ، گاگارین با سفینه وستوک ۳KA-۲ (وستوک ۱) ، اولین انسانی بود که به فضا رفت .



سال 1963 پرواز اولین فضانورد زن دز جهان « وانتینا تریشکووا»، صورت گرفت.

"والنتینا ترشکووا" (Valentina Tereshkova) اولین فضانورد زن جهان و قهرمان اتحاد شوروی است.

اولین پرواز فضانورد زن روز 16 جولای سال 1963 میلادی از فرودگاه فضایی بایکانور توسط سفینه فضایی "واستوک-6" انجام شده و تقریباً سه روز بطول انجامید.

ترشکووا آکادمی مهندسی نظامی-هوایی ژوکوفسی را به پایان رساند و پروفسور و دکتر علوم فنی می باشد که بیش از 50 اثر علمی تالیف کرده است. علاوه بر این وی دارای عنوان ژنرال هوانوردیست. ترشکوا از سال 1962 تا 1997 در شمار گروهان فضانوردان قرار داشت.

در تاریخ 22 ژوئن 1963 هیئت رئیسه شورای عالی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی بخاطر پرواز موفقیت آمیز و بروز شجاعت و مردانگی به والنتینا ترشکووا لقب "قهرمان اتحاد شوروی" را اعطا نمود.

ترشکووا در امور اجتماعی بطور فعالی شرکت دارد. از سال 1994 وی ریاست مرکز بین المللی همکاری های علمی و فرهنگی روسیه وابسته به دولت فدراسیون روسیه را بر عهده دارد.






الکسی لئونوف از شوروی برای اولین بار در جهان وارد فضای کیهانی شد

الکسی لئونوف نخستین انسانی بود که در فضا راهپیمایی کرد.او میگوید: "درپایان راهپیمایی من که حدود ۱۲ دقیقه طول کشید من ۶ کیلو وزن کم کردم و عرق از تمام بدنم سرازیر بود به طوری که مجبور بودم با دستکش مرتب چشمانم را پاک کنم. حرارت بدنم به ۲/۳۸ رسید و من برای راهپیمایی تنها ۶۰ لیتر اکسیژن داشتم در حالی که الان فضانوردان ۳۶۰ لیتر اکسیژن برای راهپیمایی با خود حمل می کنند. "



در سال 1970 ایستگاه خودکار بین سیاره ای «لونا-16» به آرامی روی کره ماه فرود آمد.

یک روز پس از آن نیز «لونا-16» به هنگام بازگشت استارت موفقی از سطح کره ماه داشت و از خاک ماه نیز نمونه برداری کرد.



در سال 1995 اولین اتصال دستگاههای سنگیت انجام شد:

ایستگاه مداری« میر» با وزن 105 تن با سفینه فضایی آمریکایی چند بار مصرف " شاتل" با وزن 104 تن متصل شد.برای اولین بار مجموعه مداری سرنشین دار "میر-شاتل" ایجاد شد که تعداد سرنشینان آن در کل 10 نفر بود.



در سال 1998 اولین واحد ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) به مدار زمین منتقل شد.در تاریخ 1/5/2001 سفینه فضایی سایوز به این ایستگاه پرواز کرد.این سفینه سه سرنشین داشت شامل:"طلعت موسابایوف"فرمانده، "یوری باتورین" مههندس عرشه و" دنیس تیتو" اولین توریست فضایی جهان.



نخستین توریست فضایی دنیس تیتو که یک مشاور در بخش سرمایه گذاری نیز بود در آوریل سال ۲۰۰۱ میلادی در ماموریت جایگزینی سایوز با صرف هزینه بسیار زیاد، پس از گذراندن دوره آموزشی و آماده سازی شش ماهه در مسکو به ایستگاه فضایی سفر کرد و پس از گذشت شش روز به زمین باز

 

تاریخچه مختصری از آسمان
تاریخچه مختصری از آسمان

صدها واقعه مهم در طول تاریخ ستاره شناسی رخ داده است . در زیر به چند اتفاق و فعالیت برجسته در زمینه نجوم و فضا می پردازم.

140 بعد از میلاد تا 2100 میلادی

بخش 1

140 بعد از میلاد : بطلمیوس اهل اسکندریه هیئت بطلمیوسی را نوشت. وی تمام دانش مربوط به نجوم دنیای قدیم را در آن رساله نوشت. او دقیق ترین فهرست ستاره های زمان خویش را ارائه داد.

1054 بعد از میلاد : ستاره شناسان چینی انفجار ابر نو اختری را در پیکر فلکی گاو ثبت کردند.سحابی خر چنگ از بقایای آن رویداد است.

1543 میلادی : کوپر نیک با اثبات این که زمین و سیارات دیگر به دور خورشید می گردند ، پایه های ستاره شناسی نوین را بنیاد نهاد.

1608 میلادی : مرد هلندی به نام هانس لیپرشی از قابلیت بزرگنمایی عدسی عینک برای ساختن اولین تلسکوپ استفاده کرد.
سال بعد گالیله برای دیدن لکه های خورشید ، ماه های مشتری و ستارگان راه شیری تلسکوپ ساخت خود را به کار گرفت.

1671 میلادی : تلسکوپ های ابتدایی ، از نوع تلسکوپ های شکستی بود . در سال 1671 نیوتن تلسکوپ بازتابی را اختراع کرد. اگرچه این تلسکوپ فقط 16 سانتی متر درازا داشت ولی قدرت آن به اندازه یک تلسکوپ شکستی 200 سنتی متری بود.

1937 میلادی : رادیو تلسکوپ واقعی توسط گروت ربر ساخته شد. وی برای مطالعه صداهایی که از آسمان می آمد یک دیش (صفحه مدور بازتابی )به قطر 9 متر در حیاط خانه خود کار گذاشت.

1960 میلادی : ستاره شناسان رادیویی کوازار ها (اختر نما، اختروش ، ستاره وش) را کشف کردند . این اجرام شگفت آور در فاصله های بسیار دور (15000 میلیون سال نوری) از ما قرار دارند . وسعت آنها به اندازه بخشی از کهکشان راه شیری(برای نمونه ، به اندازه منظومه شمسی) است و صدها بار روشن تر از کهکشان ما است.

1967 میلادی : علامت هایی دور از انتظار و باور نکردنی در فضا توسط ستاره شناسان کمبریج انگلستان کشف شد . این علایم نا شناخته از ستاره های نوترونی که با سرعت زیاد بسیار در گردش بودند به زمین می رسید. آنها را تپ اختر نامیدند. یکی از آنها در وسط سحابی خرچنگ درست در میان ابر نواختری که در سال 1054 منفجر شد قرار دارد.



بخش 2

عمر سفر های فرا زمینی و فضایی چیزی در حدود 50 سال است . پس ما در دوره نو نهالی اکتشافات و سفر های فضایی به سر می بریم.
اما در همین دوران محدود و اندک پیشرفت های قابل توجه ای رخ داده است. انسان ها به ماه سفر کردند ، و به زودی به مرز های نوینی در فضا و محیط فرا زمینی خواهند رسید.

در این جا با هم مروری گذرا در مورد مهمترین فعالیت های فضایی میکنیم.

1957 : ماهواره اسپوتنیک -1 در روز چهارم اکتبر از پایگاه فضایی بایکونور در قزاقستان به فضا پرتاب شد. این نخستین ماهواره مصنوعی جهان بود.

1957 : سگی به نام لالیکا در سفینه روسی اسپوتنیک -2 به فضا پر تاب شد.

1958 : نخستین ماهواره آمریکایی موسوم به اکسپلورر-1 به فضا پرتاب شد.موشک حمل کننده 4 مرحله ای موسوم به جونو-1 آن را به فضا برد.

1960 : نخستین ماهواره ویژه هواشناسی موسوم به تریوس -1 به فضا پرتاب شد.

1960 : نخستین ماهواره ویژه مسیر یابی کشتی و هواپیما موسوم به ترانزیت – 1 بی به فضا پرتاب شد.

1960 : نخستین ماهواره جاسوسی به فضا پرتاب شد. این ماهواره موسوم میداس-2 چنان طراحی شده بود که گرمای خروجی از موتور موشک های شلیک شده را تشخیص داده و اعلام کند.
1961 : فضانورد روسی به نام یوری گاگارین ، نخستین بشری بود که در مدار زمین قرار گرفت.

1962 : جان گلن نخستین فضانورد آمریکایی بود که در مدار زمین قرار گرفت. او با یک سفینه تک سر نشین موسوم به مر کوری به فضا پرتاب شد.

1962 : ماهواره تلویزیونی تله استار به فضا پرتاب شد. این ماهواره برای پخش مستقیم برنامه های تلویزیونی بین آمریکا و اروپا به کار گرفته شد.

1964 : ماهواره سین کام -3 به فضا پرتاب شد. تا مسابقات ورزشی المپیک توکیو در سراسر جهان پخش شود.

1966 : برای نخستین بار سفینه روسی موسوم به لو نا-9 نخستین فرود موفقیت آمیز را بروی ماه انجام داد.

1970 : ژاپن به عنوان چهارمین کشور جهان ماهواره به فضا فرستاد.

1971 : روسیه نخستین ایستگاه فضایی خود موسوم به سالیوت به فضا فرستاد.

1972 : ماهواره موسوم به لند ست به فضا پرتاب شد. این نخستین ماهواره برای بررسی منابع طبیعی کره زمین بود.

1973 : ایستگاه فضایی اسکای لب-1 در مدار قرار گرفت و به مدت 6 سال در فضا بود.

1974 : نخستین ماهواره آموزشی به فضا پرتاب شد. این ماهواره موسوم به آ-تی-اس6 امواج برنامه های آموزشی تلویزیونی را در مرحله اول به آمریکا و در مرحله بعد به 5000 روستا در سراسر هند ارسال کرد.

1976 : نخستین فضا پیمای کاوشگر موسوم به وایکینگ در ماه ژوئن به مدار مریخ رسید. در ماه اوت همان سال یک کاوشگر دیگر وایکینگ نیز به آن پیوست. هر دو کاوشگر برای جستجوی حیات در سطح این کره سرخ ، مریخ نورد هایی را ارسال کردند.

1977 : کاوشگر های فضای ویجر 1 و2 سفر اکتشافی خود به ژرفای فضا را آغاز کردند. و در ادامه سفر خود در مسیر عکس هایی از مشتری ، زحل ، اورانوس و نپتون به زمین ارسال کردند.
این دو کاوشگر پس از گذشت حدود 30 سال هنوز به سفر خود ادامه می دهند.

1979 : نخستین پرواز موشک اروپایی آریان از یک پایگاه فضایی جدید در کوروی گویان فرانسه واقع در آمریکای جنوبی انجام گرفت.

 

فیروز نادری_ارباب سیاره سرخ






بازهم نام ایران و ایرانیان در میان است .در جایی که بشر در علاج یافتن چاره ای برای شکستن دردهاست و موانع و مشکلاتی که او را به پیشرفت در علم و علوم ، رهنمون شود.بازهم سخن فخر و غروری است ملی .هرچند که در تلاطم امواج سیاست و سیاست زدگی رسانه ها گم شود.هر چند که از فرط گرفتاری های روزمره و تکراری حوصله شنیدن و خواندنش را نداشته باشیم.

سخن از فیروز نادری است که چون فیروزه ای در آسمان علم جهان مدرن امروزی می درخشد و تلالو درخشش را ما نمی توانیم ببینیم.چه برای ما مهم تر و محترم تر از علم ، فرهنگ و تمدن ، چند قدمی است که پیش پای مان می بینیم و قدرمان را دیگران بیشتر می دانند و قدرتمان را غریبه ها باورتر دارند.

اجازه بدهید به پنج سال پیش برگردیم. به سال 2000 میلادی و درماندگی تمام دانشمندان ناسا و پروژه عظیم مریخ.دکتر چارلز آلاچی را همه می شناسند.دانشمند بزرگ نجوم و مدیر آزمایشگاه پیشرانش جت.

مرد شماره دو ناسا درباره نادری و پنج سال پیش می گوید:" نادری پنج سال پیش در شرایطی هدایت برنامه مریخ را بر عهده گرفت که این برنامه با مشکلات اساسی روبرو شده بود و همه ما از خودمان می پرسیدیم علاج این همه مشکل کجاست و چیست؟که یک دفعه نگاهمان متوجه فیروز نادری شد.او چشم اندازهای موفقی را در مقابل این مشکلات مطرح کرد و پاسخ های دقیق و راه گشایی را فرا روی این برنامه قرار داد و اینکه ما زمینه وسیعتری برای بهره گیری از توانمندی های فیروز که پیش از این در طراحی راهبردی برنامه مریخ نشان داده شده فراهم می کنیم."

و حالا مزد نبوغ ایران را فیروز نادری از هفدهم اسفند دریافت خواهد کرد.او که با ارائه طرح های راهبردی اش از سال 2000 میلادی مدیریت ماموریت های مریخ را با موفقیت بر عهده داشته ،در سمت جدید به یکی از کلیدی ترین پست های ناسا منصوب می شود و قرار است به عنوان معاون آزمایشگاه پیشرانش تجارب خود را را در راه مطالعه سایر بخش های جهان ، از زمین تا کهکشان دور به کار ببندد.

دکتر چارلز آلاچی در مورد این انتصاب می گوید: فیروز در سمت جدید به تقویت جایگاه آزمایشگاه پیشرانش جت ، در هماهنگی با سایر بخش های ناسا و پیشبرد چشم انداز جدید فضایی ناسا خواهد پرداخت.جالب اینجاست که دکتر فیوک کی لی معاون دکتر نادری در برنامه اکتشافی مریخ به عنوان مدیر جدید این برنامه معرفی شده است .

و این همه در حالی اتفاق می افتد که در بهمن ماه گذشته فیروز نادری موفق به دریافت عالی ترین نشان سازمان فضایی ناسا شده است و این نشان یا مدال را که مدال خدمات برجسته ناسا می نامندش نادری به دلیل ایفای نقش برجسته در پیشبرد علوم و اکتشافات فضایی دریافت کرده است .نشانی که کمتر به غیر خودی های علم فضا تعلق می گیرد و غربی ها خساست فراوانی برای خرج آن قائلند.

فیروز نادری ، شیرازی است و همشهری شعرای معروف و مشهوری که ذوق و هنر ایرانی بودن را به عالم معرفی کرده اند و اگر این دو نامشان به واسطه روح لطیف و طبع ظریف ایرانی خود بر قله رفیع علم پرچم ایران را برافراشته و این جملات بیش از آنکه غلو احساس باشد .قدردانی و قدرشناسی از فیروز نادری است .

خودش درباره مسیر زندگی اش می گوید: "من در سال 1325 در شیراز به دنیا آمدم و تحصیلات ابتدایی خود را در شیراز و دوره متوسطه را در دبیرستان اندیشه تهران به اتمام رساندم. سپس در سال 1964 به آمریکا آمدم و سپس در سال 1964 به آمریکا آمدم و پس از تحصیلات کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته مهندسی برق ،در سال 1976 تحصیلات دکترای خود را در رشته مهندسی الکترونیک به پایان رساندم."

فیروز نادری پس از اتمام تحصیلات خود در سال 1976 به وطن باز می گردد و فعالیت خود را در مرکز سنجش از دور ايران " در تهران آغاز می کند و پس از سه سال فعاليت در ايران به دليل نبود امکانات مورد نيازش برای بسط تحقيقات و پژوهش هایش و شرايط نامطمئن ناشی از بحرانهای سياسی ، کشور را به مقصد آمريکا ترک می کند و در سال 1979، يعنی حدود 26 سال پیش فعاليت خود را در ناسا آغاز می کند.

او در این مدت مشاغل فنی و مدیریتی متعددی را در زمینه ماهواره های مخابراتی متحرک ، رادارهای سنجش از دور اقیانوسی ، رصد خانه های تحقيقاتی اختر فيزيک و اکتشاف مريخ و ساير اجرام منظومه شمسی بر عهده داشت .

نادری علاوه بر اينکه مديریت طرح سرمنشاء را برای جستجوی سيارات فراخورشيدی بر عهده داشت ، مديريت آزمونهای علمی پروازهای فضايی را که وظيفه اصلی اش رصد و بررسی بادهای زمين از جو بود را نيز بر عهده داشت.

مدير ماموريت مريخی ناسا درباره دوره کاری خودش در ناسا می گويد:من قبل از اينکه مدير برنامه origin یا همان منشاءها را بر عهده داشتم که هدف آن مطالعه نحوه پیدایش و تکامل تدريجی عالم و جست و جوی حیات در سراسر جهان است. از آنجا که ما فناوری سفر به ماورای منظومه شمسی را نداریم ، جست و جوی حیات در سراسر جهان است .از آنجا که ما فناوری سفر به ماورای منظومه شمسی را نداريم ، جست و جوی حیات در بيرون منظومه شمسی از طریق تکنيک های سنجش از دور به وسيله تلسکوپها و اسپکترومترها یا همان طيف سنج های فضایی فوق العاده قوی انجام می شود.

او می گوید :" مرحله اول اين تحقِقات ، یافتن سيارات ديگر در ساير منظومه های خورشيدی است.در این راستا ، تا اواسط دهه 1990 حدود 150 سیاره ديگر در بيرون منظومه شمسی ما رديابی شده است و ما در حال حاضر روی تلسکوپ و اينترفرومترها و تداخل سنج های قويتر کار مي کنیم که می توانند اين سيارات را به تصوير بکشند و اتمسفر آنها را آزمایش کنند.

او و همکارانش امیدوارند تا با استفاده از نشانه ها ی شيميایی موجود در اتمسفر آن سيارات به فعاليت بيولوژيکی آنها پی ببرند.نادری در اين باره می گوید :" البته پاسخ به اين سوالات لااقل 20 سال ديگر طول می کشد و من اعتقاد دارم که حيات به کره زمين محدود نمی شود."

درباره احتمال وجود حیات در بيرون منظومه شمسی و داخل آن نادری می گويد: همانطور که گفتم به وجود حیات در خرج از منظومه شمسی بنده خیلی اعتقاد دارم و مطمئن هستم که حیات به کره زمين محدود نمی شود .در خصوص حیات و وجود آن در داخل منظومه شمسی هم محتمل ترين محل ها برای وجود حيات ، مريخ و يکی از اقمار مشتری موسوم به اروپا است .بطور کلی ، جایی که بتوانید آب مایع پیدا کنيد ، احتمال پیدا کردن حيات بيشتر می شود.به همين دليل است که اکتشاف اخير ما در مريخ بر يافتن نشانه هايی از وجود آب در زمان حال يا دوره های باستانی متمرکز شده است.

به همين منظور ما در جست و جوی مواد معدنی هستيم که تنها در صورت وجود آب ، تشکیل می شوند.اين واضح است که در داخل منظومه شمسی نمی توان نمونه کاملا تکامل یافته ای از حيات آنطور که در زمين وجود دارد را پيدا کنيم و اگر حياتی وجود داشته باشد به شکل چند سلولی یا multicells است . مديريت نادری در ماموريت های مريخ در حالی با موفقيت فراوان و غير قابل تصور روبرو بوده است که ناسا و شوروی سابق از 40 سال پيش می خواستند به مريخ بروند. اما بيش از دو سوم ماموريت ها به دليل دشواريهای بسِار زياد آن با شکست مواجه شده بود و در سال 2001 او و تيم تحت مديريتش موفق شدند "مدار گرد " اودیسه را به مدار مريخ بفرستند و مريخ نورد spirit (روح) را در سطح مريخ فرود بياورند و مريخ نورد دو قلوی آن به نام opportunity هم پنجم بهمن ماه سال قبل در مريخ بر زمين نشست و حالا زمينی ها می توانند هر دو سال یکبار به مريخ بروند و در سال 2015 نمونه هایی از اين سياره را به زمين بياورند. فيروز نادری در این باره می گوید:" ما قصد داريم هر دو سال يکبار به مريخ برويم و در سال جاری ، يک مدار گرد، در سال 2007 يک مريخ نشين ، در سال 2009 يک مريخ گرد بسيار بزرگتر و کاراتر از مريخ نشين های دو قلوی روح و فرصت و به دنبال آن مريخ نشين ديگری در سال 2011 به اکتشاف سياره سرخ خواهند پرداخت و تا سال 2015 نمونه هایی را از مريخ به زمين باز می گردانند."

نادری در خصوص احتمال وجود آب در کره مریخ می گوید:اطلاعات مدار گرد اودیسه نشان می دهد که مقدار زیادی آب به صورت یخ های سطحی (کم آب ) در زیر سطح مریخ در عرضهای جغرافیایی بالای آن وجود دارد.ما در سال 2007 مریخ نشینی دیگر در نزدیکی قطب شمال کره مریخ فرود خواهیم آورد که اين مساله را پيگيری کند.اگر در مريخ آب پيدا کنيم ،می توانيم به جست و جوی ميکروارگانيزم ها بپردازيم.

با اين همه يکی از آرزوهای انسان قدم گذاشتن بر سياره سرخ است و اين آرزو از همان لحظه فرود او بر کره ماه در ذهن جست و جوگر و مشتاق علميش نقش بسته و اين نقش هر روزکه می گذرد پر رنگ تر و پر رنگ تر می شود .با این حال از نظر نادری اين امکان سالها بطول خواهد انجامید و هنوز بشر برای رسيدن به اين آرزوی تقريبا صد ساله از توانايی و امکانات کافی برخوردار نيست.

فيروز نادری می گويد:" من سفر انسان به مريخ را تا پيش از سال 2030 محتمل نمی دانم و هدف از چنين سفری البته فراهم کردن امکان کاوش در منظومه شمسی خواهد بود."

البته او معتقد است که انسان می تواند زندگی در ماه را تا سال 2015 برآورده سازد و این امکان به او کمک می کند تا او از همان کره ماه بتواند به جست و جو و کاوش در ساير کرات و منظومه های کهکشان بپردازد.

بله ! حقيقت دارد .فيروز نادری ، فيروزه ای نادر است در عالم علم و نجوم و تمدن امروز بشر.تمدنی که ما ايرانی ها هم به واسطه امثال نادری در رشد و گسترش و پيشرفت آن نقشی مهم و ارزنده و قابل فخر فروشی را ایفا کرده ايم .برای جمله آخر اين کلمات به ذهنم می رسد که فيروز نادری را بايد به حق ارباب سياره سرخ ناميد.آيا او آرزوی رسيدن به کرات منظومه های ماورای منظومه شمسی را برای بشر به ارمغان می آورد.

 

بیو گرافی پوریا ناظمی
پوريا ناظمي، روزنامه‌نگار علمي، مدرس نجوم و فعال در عرصه ترويج دانش و فن نجوم

با او از برنامه تلويزيوني آسمان شب آشنا هستيد. تسلط بي‌چون و چراي وي در مورد مأموريتهاي فضايي و توانايي بي‌مانندش در توصيف و تشريح اتفاقات فضايي به همراه ذوق فراوان وي در زيبا جلوه دادن قضايا از او كارشناسي تمام عيار ساخته كه وقتي زبان به توصيف رويدادي فضايي باز مي‌كند و يا قلم را در تشريح موضوعي نجومي به حركت در مي‌آورد، بيننده و يا خواننده را مجذوب مسئله مورد نظر خود مي‌سازد.

آقاي ناظمي از فعالان و مروجان عرصه پرطرفدار نجوم است كه شرح مختصري از فعاليتهاي گوناگون او در ادامه خواهد آمد:

عضو شوراي سياست‌گذاري مجامع كانونهاي فرهنگي-اجتماعي وزارت علوم

عضو هيئت مؤسس و مدير مؤسس مجمع كانونهاي اجتماعي دانشجويان سراسر كشور

دبير نخستين همايش مجمع كانونهاي اجتماعي دانشجويان سراسر كشور

عضو مؤسس كانون علمي-فرهنگي دانشكده رياضي، دانشگاه فردوسي مشهد

عضو مؤسس گروه نجوم آماتوري كاواك در مشهد

مسئول شاخه دانشجويي برگزاري سال جهاني رياضيات در دانشگاه فردوسي مشهد

سردبير گاهنامه نجومي روشنان

همكار تحريريه ماهنامه نجوم

دبير بخش اخبار سايت نجوم

دبير سرويس علمي روزنامه جام جم

مدرس نجوم در رصدخانه زعفرانيه

مدرس نجوم در رصدخانه نياوران

كارشناس نجومي صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران و كارشناس برنامه آسمان شب

مدرس منظومه شمسي براي دومين تيم المپياد جمهوري اسلامي ايران، اعزام به جمهوري كريمه

داور ماراتن مسيه ايران در دوره‌هاي سوم، چهارم، پنجم و ششم

عضو هيئت تحريريه ماهنامه دانشگر

همكار تحريريه ماهنامه دنياي كيفيت

عضو هيئت تحريريه روزنامه سلامت

عضو هماهنگ كننده سفر دكتر فيروز نادري به ايران

همكار بخش آماتوري پروژه رصد مأموريت Deep Impact

عضو گروه غير حرفه‌اي رصد ماهواره‌ها

عضو هيئت دبيران و سخنگوي شاخه آماتوري انجمن نجوم ايران

مسئول برگزاري روز فضا، آموزش و نسل آينده در سال 1384 با همكاري سازمان فضايي ايران

 

دكتر سراجی دانشمند ناسا
دكتر همايون سراجي، دانشمند ارشد رباتيك ناسا و از اساتيد سابق دانشگاه صنعتي شريف كه از مديران تيم‌هاي رباتيك و كنترل كاوشگرهاي فضايي ناسا بود، هفته گذشته در سن 60 سالگي در كاليفرنيا درگذشت.


به گزارش خبرنگار علمي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، مرحوم دكتر سراجي در بسياري از ماموريت‌هاي كاوشگرهاي ربوتيك ناسا از جمله ماموريت استثنايي كاوشگرهاي دوقلوي «روح» و «فرصت» كه زير نظر دكتر فيروز نادري رييس وقت ماموريت‌هاي مريخ ناسا اجرا شد، مشاركت داشت و با ارائه طرح‌ها و روش‌هاي ابتكاري نقش مهمي در پيشبرد اين ماموريت‌هاي بزرگ فضايي ايفا كرد.


مراسم يادبود مرحوم دكتر سراجي، دانشمند برجسته ايراني ناسا عصر امروز (دوشنبه) در تهران برگزار مي‌شود.


مرحوم دكتر سراجي در سال 1947 (1326) در تهران متولد شد و تحصيلات خود را تا اخذ ديپلم در داخل كشور ادامه داد.


وي در سال 1969 (1348) با اخذ مدرك كارشناسي در رشته الكترونيك با رتبه اول از دانشگاه سوزكز (Sussex) در انگليس فارغ التحصيل شد و در سال 1972 مدرك دكتري خود را در رشته سيستم‌هاي كنترل از دانشگاه كمبريج در انگليس اخذ كرد.


سراجي بعنوان محقق در كالج سنت جان در كمبريج انتخاب شده و به مدت دو سال به تدريس و انجام تحقيقات فوق دكتري مشغول بود.


وي در سال 1974 به عنوان استاد مهندسي برق به هيات علمي دانشگاه صنعتي شريف پيوست و مدت 10 سال در رشته سيستم‌هاي كنترل تحقيق و تدريس كرد.


به گزارش ايسنا، دكتر سراجي در سال 1984 به عنوان دانشمند ممتاز سازمان ملل انتخاب شد و يك سال را به عنوان استاد ميهمان در دانشگاه نيومكزيكو در آمريكا گذراند.


وي در طول 13 سال فعاليت دانشگاهي، مقالات متعددي در زمينه سيستم‌هاي كنترل چند گونه با تمركز بر روي كنترل نوري، استقرار قطب، كنترل كننده‌هاي چند گونه PID و تنظيم خروجي، منتشر كرده است.


دكتر سراجي در سال 1985 به عنوان عضو ارشد فني به آزمايشگاه پيشرانش جت(JPL) ناسا ملحق شد و به طور نيمه وقت نيز در موسسه فن‌آوري كاليفرنيا (Caltech ) تدريس مي‌كرد.


مرحوم دكتر سراجي از سال 1991، سرپرستي و مديريتي گروه تحقيقات تله روبوتيك و كاربردهاي آن را كه متشكل از حدود 20 مهندس و محقق بود، در مركز JPL ناسا بر عهده داشت.


به گزارش ايسنا، وي طي فعاليتش در JPL، ‌تحقيقات گسترده‌اي در حوزه سيستم‌هاي كنترل روبات به ويژه در بخش كنترل روبات تنظيم شونده، رديابي روبات بر اساس دستور، كنترل روبات‌هاي ماهر، كنترل تماس، پيشگيري از برخورد بي درنگ و فرود ايمن فضاپيما انجام داد.


دكتر سراجي در سال 1992 جايزه دستاورد مهندسي استثنايي ناسا، در سال 2002 و 1991 جايزه دستاورد گروهي ناسا و از سال 1995 به بعد هشت جايزه عمليات فضايي اصلي ناسا را به خود اختصاص داد.


هم چنين در سال 2003 براي انتشار مقاله «تحقيقات برجسته» جايزه ادوارد استون آزمايشگاه JPL را دريافت كرد.


دكتر سراجي در سال 1996 به دليل تحقيقات فردي مهم در حوزه‌هاي كنترل و روبوتيك به عنوان دانشمند ارشد تحقيقاتي در آزمايشگاه JPL منصوب شد.


وي در سال 1997 براي تحقيقاتش در زمينه فناوري كنترل روبوتيك و كاربردهاي فضايي آن عضو محقق انجمن IEEE شد.


در سال 2003 نيز وي با عنوان پرمقاله ترين نويسنده در تاريخ 20 ساله

Journal of Robotic Systems شناخته شد.