تغییرات اقلیمی چیست؟ اقلیم میانگین آب و هوای یک مکان در طول سالیان متمادی است. تغییر اقلیم تغییر در آن شرایط متوسط است. تغییرات آب و هوایی سریعی که اکنون شاهد آن هستیم ناشی از استفاده انسان از نفت، گاز و زغال سنگ برای خانه‌ها، کارخانه‌ها و حمل و نقل است. وقتی این سوخت‌های فسیلی می‌سوزند، گازهای گلخانه‌ای آزاد می‌کنند، عمدتاً دی اکسید کربن. این گازها گرمای خورشید را به دام می‌اندازند و باعث افزایش دمای سیاره زمین می‌شوند. اکنون جهان حدود ۱.۲ درجه سانتیگراد گرمتر از قرن نوزدهم است و مقدار دی اکسید کربن در جو ۵۰٪ افزایش یافته است. دانشمندان می‌گویند اگر می‌خواهیم از بدترین عواقب تغییرات آب و هوایی جلوگیری کنیم، روند افزایش دما باید کند شود. آنها می‌گویند گرمایش زمین باید تا سال ۲۱۰۰ در حد ۱.۵ درجه سانتیگراد حفظ شود. با این حال، اگر اقدامات بیشتری انجام نشود، سیاره زمین همچنان می‌تواند تا پایان این قرن بیش از ۲ درجه سانتیگراد گرم شود. دانشمندان معتقدند اگر کاری انجام نشود، گرمایش زمین می‌تواند از چهار درجه سانتیگراد فراتر رود که منجر به موج‌های گرمای ویرانگر، از دست دادن خانه‌های میلیون‌ها نفر بر اثر بالا آمدن سطح دریا و از دست رفتن غیرقابل برگشت گونه‌های گیاهی و جانوری می‌شود.
تاثیر تغییر اقلیم چیست؟ تغییرات آب و هوایی شدید در حال حاضر هم رخ داده‌اند و زندگی و معیشت را تهدید می‌کنند. با گرم شدن بیشتر، برخی از مناطق ممکن است غیرقابل سکونت شوند، زیرا زمینهای کشاورزی به بیابان تبدیل می‌شوند. در مناطق دیگر، اتفاق برعکس می‌افتد، بارش شدید باران باعث جاری شدن شدید سیل می‌شود، همانطور که اخیراً در چین، آلمان، بلژیک و هلند مشاهده شد. مردم کشورهای فقیرتر بیشترین آسیب را خواهند دید زیرا پول لازم برای سازگاری با تغییرات آب و هوایی را ندارند. بسیاری از مزارع در کشورهای در حال توسعه در حال حاضر هم مجبور به تحمل آب و هوای بسیار گرم هستند و این فقط بدتر خواهد شد. اقیانوس‌های ما و زیستگاه‌های آن نیز در معرض تهدید هستند. به عنوان مثال، دیواره مرجانی بزرگ در استرالیا، نیمی از مرجان های خود را از سال ۱۹۹۵ به دلیل گرم شدن دریاها به دلیل تغییرات آب و هوایی از دست داده است. آتش سوزی‌های جنگلی در حال افزایش است زیرا تغییرات آب و هوایی خطر آب و هوای گرم و خشک را افزایش می‌دهد. و با ذوب شدن زمینهای یخ‌زده در مکان‌هایی مانند سیبری، گازهای گلخانه‌ای که قرن‌ها به دام افتاده‌اند در جو منتشر می‌شوند و تغییرات آب و هوایی را بدتر می‌کنند. در دنیای گرمتر، حیوانات به سختی می‌توانند غذا و آب مورد نیاز خود را برای زندگی پیدا کنند. برای مثال، خرس‌های قطبی ممکن است با آب شدن یخی که به آن متکی هستند، بمیرند و فیل‌ها برای یافتن ۱۵۰ تا ۳۰۰ لیتر آب در روز تقلا خواهند کرد. دانشمندان بر این باورند که در صورت عدم اقدام در این قرن، حداقل ۵۵۰ گونه ممکن است از بین بروند. اگر دمای زمین همچنان افزایش یابد، تقریباً تمام صخره‌های مرجانی آب گرم ممکن است از بین بروند
نقاط مختلف جهان چگونه تحت تأثیر قرار خواهند گرفت؟ تغییرات آب و هوایی در مناطق مختلف جهان اثرات متفاوتی دارد. برخی از نقاط بیشتر از سایر نقاط گرم خواهند شد، برخی بارندگی بیشتری خواهند داشت و برخی دیگر با خشکسالی بیشتری مواجه خواهند شد. اگر نتوان افزایش دما را در ۱.۵ درجه سانتیگراد نگه داشت: بریتانیا و اروپا در برابر سیل ناشی از بارندگی شدید آسیب پذیر خواهند بود. کشورهای خاورمیانه موج گرمای شدید را تجربه خواهند کرد و زمین های کشاورزی ممکن است به بیابان تبدیل شوند. کشورهای جزیره‌ای در منطقه اقیانوس آرام ممکن است در زیر دریاها ناپدید شوند. بسیاری از کشورهای آفریقایی احتمالاً دچار خشکسالی و کمبود مواد غذایی خواهند شد. شرایط خشکسالی در غرب ایالات متحده محتمل است، در حالی که سایر مناطق شاهد طوفانهای شدیدتر خواهند بود. استرالیا احتمالاً با گرما و خشکسالی شدید درگیر خواهد شد. دولت‌ها چه می‌کنند؟ کشورها توافق کردند که تغییرات آب و هوایی تنها با همکاری مشترک قابل مقابله است و در یک توافق مهم در پاریس در سال ۲۰۱۵، آنها متعهد شدند که تلاش کنند گرمایش جهانی را تا ۱.۵ درجه سانتیگراد حفظ کنند. بریتانیا میزبان نشستی برای رهبران جهان به نام کاپ ۲۶ است که در آن کشورها برنامه‌های کاهش کربن خود را برای سال ۲۰۳۰ ارائه خواهند کرد. بسیاری از کشورها متعهد شده‌اند تا سال ۲۰۵۰ خالص کربن خود را به صفر برسانند. این به معنای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تا حد امکان و متعادل کردن انتشار باقی مانده با جذب مقداری معادل آن از جو زمین است. کارشناسان موافق هستند که این امر قابل دستیابی است، اما دولت ها، کارخانجات مشاغل و افراد را ملزم به ایجاد تغییرات بزرگ می‌کند.
رهبران بیش از ۱۰۰ کشور جهان قول داده‌اند با جنگل‌زدایی مقابله کنند. این گام مهمی است که به جلوگیری از تغییرات آب و هوایی کمک می‌کند زیرا درختان می‌توانند مقادیر زیادی گاز کربنیک را جذب کنند. برزیل، کشوری که بخش‌هایی از جنگل‌های بارانی آمازون در آن کشور قطع شده، همراه با بریتانیا، ایالات متحده، کانادا، چین، اندونزی و جمهوری دموکراتیک کنگو در میان امضاکنندگان این توافق هستند. همچنین ده‌ها کشور متعهد شده‌اند تا سال ۲۰۳۰ انتشار گاز متان را حداقل ۳۰ درصد کاهش دهند. گاز متان مسئول ایجاد یک سوم گرمایش ناشی از فعالیت‌های انسان است. با این حال، چین، روسیه و هند این تعهد را نپذیرفته‌اند. ریشی سوناک، وزیر خزانه‌داری بریتانیا در حال برنامه‌ریزی برای تبدیل این کشور به اولین "مرکز مالی صفر خالص" است. براساس این برنامه، تا سال ۲۰۲۳، اکثر شرکت‌ها و مؤسسات مالی بزرگ بریتانیا باید برنامه‌های دقیقی را برای حرکت به سمت "آینده کم کربن" تنظیم کنند. در همانحال، این تعهدات الزام‌آور و عمل به آنها اجباری نخواهد بود و گروه‌های سبز می‌گویند که این پیشنهادات به اندازه کافی موثر نیست.
کشورهای شرکت کننده در نشست تغییرات اقلیمی کاپ ۲۶ در گلاسکو برنامه‌های خود برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را به اجلاس ارائه دادند آنها امیدوارند تا سال ۲۰۵۰ به هدف جهانی "صفر خالص" دست یابند و به کند شدن روند گرمایش جهانی کمک کنند. "صفر خالص" چیست؟ اصطلاح صفر خالص به معنی خودداری از افزودن به تولید گازهای گلخانه‌ای در جوّ زمین است. دستیابی به صفر خالص مستلزم کاستن از میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای تا حد امکان و متعادل کردن تولید کربن ناشی از فعالیت‌های مختلف از طریق جذب و حذف مقدار کربن معادل کربن تولیدی است. گازهای گلخانه ای مانند گاز کربنیک یا دی اکسید کربن (CO۲) از سوزاندن نفت، گاز و زغال‌سنگ در خانه‌ها، کارخانه‌ها و وسایط حمل و نقل ناشی می‌شود. انتشار این گاز باعث می‌شود انرژی خورشید در جو زمین "به تله" بیفتد و نتواند خارج شود که نتیجه آن، گرم شدن هوای کره زمین است. بر اساس توافقنامه سال ۲۰۱۵ پاریس، ۱۹۷ کشور موافقت کردند که برای جلوگیری از شدیدترین تاثیرات تغییرات آب و هوایی، تلاش کنند تا افزایش دمای کره زمین را در سطحی "خیلی کمتر از" ۱.۵ درجه سانتیگراد نگه دارند. کارشناسان می‌گویند برای رسیدن به این هدف، باید تولید خالص کربن تا سال ۲۰۵۰ به صفر رسید، یعنی در برابر هر مقدار کربن ناشی از استفاده از عوامل تولیدکننده گاز کربنیک، اقداماتی جهت جذب همان مقدار کربن از هوا صورت گیرد. در جریان کنفرانس تغییرات اقلیمی گلاسکو، کشورها گام‌هایی را که در نظر دارند به اجرا بگذارند مشخص کرده اند
کشورها وعده چه اقدامات دیگری را داده‌اند؟ اگرچه ۱۳۲ کشور صراحتا متعهد شده‌اند تا قبل از سال ۲۰۵۰ خالص تولید کربن خود را به صفر برسانند، چین - که در حال حاضر بزرگترین تولید کننده گاز کربنیک در جهان است - می‌گوید که هدفش "خنثی کردن تولید کربن" تا سال ۲۰۶۰ میلادی است. در عین حال، دولت چین دقیقاً مشخص نکرده است که منظورش چیست و چگونه به این هدف خواهد رسید. روسیه هم متعهد شده تا سال ۲۰۶۰ به "صفر خالص" برسد. این کشور یکی از تولیدکنندگان عمده نفت در جهان و چهارمین تولیدکننده بزرگ گازهای گلخانه‌ای است. تا همین اواخر، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه نسبت به خطرات ناشی از افزایش دمای زمین ابراز تردید می‌کرد. جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، از اینکه رهبران روسیه و چین ترجیح داده‌اند به نشست کاپ ۲۶ نیایند انتقاد کرده است. هند - که پس از چین، آمریکا و اتحادیه اروپا، چهارمین تولید کننده گاز کربنیک در جهان است - وعده داده است انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را تا سال ۲۰۷۰ به صفر برساند. برخی از پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان - از جمله اندونزی - تعهدی را برای رسیدن به صفر خالص نپذیرفته‌اند. به عنوان مثال بریتانیا تعهداتی را اعلام کرده است؟ در آستانه برگزاری نشست کاپ ۲۶، وزیر انرژی بریتانیا، استراتژی صفر خالص را به مجلس عوام ارائه داد که این کشور را به موارد زیر متعهد کرده است: ۶۲۰ میلیون پوند کمک هزینه برای افزایش استفاده از وسایط نقلیه الکتریکی و ایجاد نقاط شارژ، به علاوه ۳۵۰ میلیون پوند برای کمک به انتقال سوخت بنزینی به برق. کمک هزینه تا سقف ۵۰۰۰ پوند به خانوارها برای نصب تجهیزات حرارتی کم کربن ۱۲۰ میلیون پوند برای توسعه راکتورهای هسته‌ای کوچک (در مورد مجوز برای ساخت نیروگاه هسته‌ای سایزول سی در ناحیه سوفوک اطلاعاتی داده نشده است) ۶۲۵ میلیون پوند برای کاشت درخت و ترمیم منابع پیت (تورب) پول بیشتری برای جذب و انبار کردن کربن دولت قبلاً ممنوعیت خودروهای بنزینی و دیزلی جدید را از سال ۲۰۳۰ اعلام کرده و گفته است که تا سال ۲۰۳۵، تمامی برق مورد نیاز بریتانیا از منابع تجدیدپذیر تامین خواهد شد. وزیر بازرگانی در دولت سایه، این اطلاعیه را باعث "دلسردی شدید"توصیف کرده است.
به چه راه‌های دیگری می‌توان کربن را از جو حذف کرد؟ علاوه بر مقابله با جنگل‌زدایی، تقریبا تمام کشورها به کاشت درخت به عنوان روشی ارزان برای جذب کربن مبادرت خواهند کرد اما کارشناسان این سوال را مطرح می‌کنند که آیا فضای کافی برای کاشت درخت مورد نیاز برای حذب این مقدار کربن تولیدی وجود خواهد داشت؟ توسعه فناوری جذب و ذخیره کربن نیز پیشنهاد شده است. این فناوری شامل استفاده از ماشین‌های ویژه برای گرفتن کربن از هوا، جامد کردن و دفن آن در زیر زمین است. البته این فناوری هنوز در مراحل اولیه قرار دارد، استفاده از آن پرهزینه بوده و کارآیی آن هم به اثبات نرسیده است. مشکلات رسیدن به هدف صفر خالص چیست؟ در مورد اینکه چگونه برخی کشورها خواهند توانست به " صفر خالص" برسند اختلاف نظر وجود دارد. به عنوان مثال، اگر کشور الف صنایع انرژی‌بر مانند تولید فولاد را تعطیل کند، گاز کربنیک کمتری تولید خواهد کرد. اما اگر همین کشور همان مقدار فولاد را از کشور ب وارد کند، به جای کاهش مجموع گازهای گلخانه‌ای در جهان، عملا انتشار کربن خود را به کشور دیگری منتقل کرده است. طرح‌هایی توصیه شده تا کشورهای ثروتمند بتوانند با پرداخت پول به کشورهای فقیرتر، آنها را قادر کنند سوخت‌های پاک‌تر به کار بگیرند و با وجود تولید کالاهایی که انرژی زیادی نیاز دارد، گازهای گلخانه‌ای کمتری منتشر شود. با وجود این، برخی از منتقدان چنین روشی را به معنی فرار از مسئولیت جهت بهبود وضعیت در داخل خود این کشورها تلقی می‌کنند. دشوار بتوان گفت که در هر حال ابتکارات مالی برای جبران انتشار گازهای گلخانه‌ای در نقاط دیگر انجام می‌گرفت.
