توصیف مفهوم سبک زندگی سبک زندگی «راههای گوناگون زندگی فرد یا گروه» تعریف شده است. سبک زندگی به معنای «شیوهی زندگی خاص یک فرد، گروه یا حتی جامعه است» در توصیفی جامع میتوان گفت: سبک زندگی مجموعهای از ارزشها، رفتارها، سلایق، علایق و از همه مهمتر طرز نگرش در جنبههای مختلف زندگی است. این مجموعه در رفتار یک فرد، گروه و یا یک فرهنگ در سطوح مختلف اجتماعی از گروههای اجتماعی تا رسانهها نمود پیدا میکند. درباره واژه Lifestyle واژه پرکاربرد و متداول Lifestyle عبارتی کلی است که سبکهای گوناگونی را در بر میگیرد. برای مثال: تمایز سبک زندگی شهری با روستایی که مبنای سنجش آن در درجه اول شرایط مکانی است یا مقایسه سبک زندگی در قشرهای مختلف جامعه در فاصله های طبقاتی یا گروههای مختلف اجتماعی. خوب است بدانیم “style of life” از منظر جامعهشناسی در تعریف سبک زندگی، خلق و ایجاد یک راه و روش خلاقانه با توجه به ظرفیتها، شرایط محیطی، اجتماعی، اقتصادی و امکانات و هنجارهای فردی و اجتماعی است. عوامل موثر در سبک زندگی سبک زندگی وابسته به چه عواملی است؟ چه عواملی در ایجاد سبک زندگی دخالت دارند؟ عوامل متعددی میتوانند تعیینکننده باشند: سبکی که بر اساس آن در حال گذران زندگی هستیم، تحت تاثیر چند عامل شکل گرفته است: 1- شرایط فردی و ویژگیهای شخصیتی 2- شرایط و اوضاع اجتماعی (هنجارهای روز جامعه و الگوی مصرف) 3- هدف و سیاست نظام مدیریت 4- عوامل خارجی (شرایطی که بهطور ناخواسته حاکم شده است.)
ابعاد سبک زندگی سبک زندگی مقولهای است چند بعدی و پیچیده. از هر بعدی، دستهبندی آن متمایز است. به طور مثال از منظر بعد زمان، سبک زندگی در حین داشتن اصول ثابت، متغیر است و با گذشت زمان، سبکها هم تغییر میکنند. آنچه امروز بیان میشود، تفاوتها و دگرگونی سبک زندگی سنتی، سبک زندگی پدران و اجدادمان با سبک زندگی مدرن است. سبک زندگی از منظر بعد مکان و جغرافیا و شیوه معاش از مباحث دیگری است که شاید کمتر متوجه آن باشیم. این بعد سبب تمایز بسیاری میان سبکهای مختلف زندگی افراد شده است. زندگی در شهر را نمیتوان حتی با زندگی در یک روستا مورد مقایسه قرارد داد. تفاوت سبک زندگی در شهرهای مختلف یک کشور هم به وضوح مشخص است. مسائل عقیدتی و قومی نیز از جنبههایی است که تاثیر فزونی بر سبک زندگی دارد. کسی که به دینی معتقد و متعهد است، سبک زندگی خاصی دارد و چه بسا دین بر نگرش، باور و اعتقادات، اعمال و رفتار تاثیرگذار بوده و عامل مهمی در تعیین سبک زندگی است. در یک قوم و یا قبیله با تعیین ارزشهای خاص برای خود، سبک زندگی متمایزی را خلق میکنند. از طرف دیگر انتخاب های شخصی هر فرد در طول زندگی همانطور که در مطالب فوق به آن اشاراتی شد بسیار در تعیین سبک زندگی حائز اهمیت هستند؛ انتخاب رشته و شغل و یا حرفه رابطه مستقیمی با سبک زندگی شما دارد. حتی میزان درآمد در سبک زندگی دخیل است. حتی اگر دو حرفه درآمد یکسانی داشته باشند، سبک زندگی آنان یکی نیست. بدون شک سبک زندگی یک پزشک با یک بازاری به یک شیوه نخواهد بود. سبک زندگی مادی یا غیرمادی (ذهنی) ؟ شاید با نگاه به جامعه امروز، صرفاً جنبه مادی سبک زندگی مد نظر باشد، ولیکن سبک زندگی متشکل از دو بعد مادی و غیرمادی است. تعریف عام از سبک زندگی همین بعد مادی آن است: آنچه در نظرها آشکار و گروههای بسیاری را شامل میشود. شاخصهای بعد مادی اعم از درآمد، سواد، الگوی مصرف و بهطور کلی شامل اشیاء و رفتار است. بنابراین منظور از سبک زندگی در بعد مادی، الگوی مصرف، نحوه صرف پول، زمان و سواد و داشتن اطلاعات است. در نظریه فرهنگ، سبک زندگی را «توجه به الگوهای مصرف و کاربرد آن (کالاهای مادی و نمادین) در پیوست با گروهها و طبقات اجتماعی» میداند. سلیقه و ادراک دو عاملی است که در بعد غیرمادی (ذهنی) مطرح میشود.
سبک زندگی فردی یا اجتماعی سبک زندگی فردی است یا یک موضوع اجتماعی؟ آیا میتوان این دو بعد را از هم تفکیک کرد؟ هم بله و هم خیر. وقتی فردی برای زندگی خود سبکی را انتخاب یا شیوهای را معین میکند، از منظر قضاوتهای فردی ممکن است مقبول و قابلدفاع باشد. در این محدوده، این موضوع کاملا به خود شخص و نهایتاً خانواده وی مربوط میشود. اما زمانی که همان شخص فراتر از زندگی شخصی با افراد و اجتماع تعامل پیدا میکند، در حقیقت سبک زندگی خود را به جامعه وارد و عرضه میکند. در این وضعیت، مجموعه اقدامات او با توجه به موقعیت یا شرایط اجتماعی، در تغییرات رشد و هویت جامعه تاثیرگذار است. پس نمیشود تنها از منظر فردی سبک زندگی را بررسی کرد و به درک جامعی رسید. هر شخص مطابق با جایگاه اجتماعی، قدرت نفوذ و بر حسب میزان تعاملات، دارای نقش مهمی در ابعاد زندگی اجتماعی است؛ به نحوی که حوزه تاثیر این نقش، بستر ایجاد یک طرز زندگی یا یک سبک زندگی را برای دیگران فراهم میکند. به طور مثال نحوه رفتار یک مدیرعامل میتواند تنظیمات ذهنی کارکنان را تغییر دهد. سبک زندگی همچون دستورالعملی است که اطلاعات و خصوصیات آن، به زیرگروههای اجتماعی نفوذ پیدا میکند. این یک روند ثابت و پیوسته است زیرا با گذشت زمان نسل به نسل تغییر میکند و سلایق و ارزشها و مفاهیم جدیدی ایجاد میشود. بنابراین هر سبکی که فرد برای خود انتخاب میکند باید ویژگیهایی را دارا باشد که مورد پذیرش جامعه باشد یا به تعبیری بستر آن فراهم باشد.
توصیف سبک زندگی روستایی و شهری تفاوت در سبک زندگی شهری و روستایی ممکن است در نگاههای مختلف، تفاوتهای زیادی داشته باشد. در اینجا دو نگاه را مورد بررسی قرار میدهیم: نگاه اول: در زندگی روستایی آرامش رکنی اساسی است. یکی از مهمترین مزیتهای زندگی روستایی نسبت به زندگی شهری همین آرامشی است که تنها در روستاها میتوان به آن دست یافت. زندگی در روستاها انسان را از درگیریها، هرج و مرجها و آلودگیهای صوتی و هوا در امان نگه میدارد. روستاییان به سبب برخورداری از هوای پاک، طبیعت بکر و محصولات غذایی طبیعی و ارگانیک همواره از سلامت جسمی و روانی بیشتری نسبت به شهرنشینان برخوردار هستند و نیز طول عمر بیشتری هم دارند. از نظر تعاملات اجتماعی نیز روستانشینان همدلتر و همراهتر نسبت به همسایگان و هممحلهایها و همشهریان خود هستند. زن و مرد همچون خواهر و برادر یکدیگرند و در سنوات عمر خود احساس تنهایی و بیکسی نمیکنند و در صورتی که مشکلی برای یکی از همسایگانشان پیش آید، دیگران نیز او را کمک میکنند؛ این در حالی است که در زندگی شهری، همسایگان حتی نام یکدیگر را نمیدانند؛ چه برسد به اینکه بخواهند یاور و کمک رسان یکدیگر باشند. نگاه دوم: در زندگی روستایی، امکانات مدرن وجود ندارد و امکان زیستن در هزاره سوم، با چالشهای جدی مواجه است. امکانات آموزشی، بهداشتی، خدمات حمل و نقل، پیشگیری و سلامت در حد پایینی است. دسترسی به کالاهایی که در تلویزیونها تبلیغ میشود در سبک زندگی روستایی گاهی به یک حسرت تبدیل میشود و خلاصه اگر زندگی روستایی خوب بود، سیر مهاجرت به شهرها، اینقدر زیاد نبود. در قرن 18 با ایجاد انقلاب صنعتی مهاجرت از روستاها به شهرها آغاز شد و بشریت نوع دیگری از زندگی را تجربه کرد. در ایران، از زمان صفویه با برتر جلوهدادن زندگی شهری، به طور نامحسوس مهاجرت از روستا به شهر شروع شد؛ اما از کودتای سال 1299 و تغییرات ایجاد شده از سوی حکومت در الگوی شهرها و شروع نظام سرمایهداری، این پدیده توسعه یافت. از سال 1327 با اتخاذ استراتژی و سیاست های عمرانی آمار این نوع مهاجرت شدت یافت، امروز 70 درصد جمعیت کشورمان در شهرها زندگی میکنند. زرق و برق و تکنولوژی زندگی شهری با وجود داشتن مشکلات عدیده اعم از شلوغی، آلودگی هوا، سر و صدا و هیاهو و…انسانها را از زندگی آرام روستایی جدا کرد و به زندگی شهری سوق داد و باعث شد از طول و کیفیت عمر جوامع کاسته شود. با این وجود نمیتوان امتیازات زندگی شهری را نیز نادیده گرفت. بنابراین انسانها کم و بیش آموختند چگونه کنار هم زندگی کنند و نیازهای اساسی خود از قبیل خوراک و پوشاک و مسکن را برطرف کنند.
سبک زندگی سنتی و مدرن با رشد چشمگیر جمعیت و تاثیرات مدرنیته بر زندگی، خانههای بزرگ یک الی دو طبقهای کم کم جای خود را به آپارتمانها و برج های پر واحد دادند و امتیازات زندگی در خانههای شخصی بزرگ از مردم گرفته شد. از سوی دیگر تغذیه مردم دچار تغییرات شگرفی شد و محصولات طبیعی و ارگانیک جای خود را به محصولات کارخانهای با مواد نگهدارنده دادند و سلامت جسمانی افراد را به خطر انداختند. تغییرات به همین جا ختم نشد؛ زندگی مدرن تاثیر خود را حتی بر روی مراودات و تعاملات اجتماعی نیز گذاشت. رفته رفته مشکلات شغلی و دغدغههای زندگی مدرن باعث شد روابط بین خانوادهها کمرنگ شد. بهدلیل تغییر سبک زندگی، تعداد فرزندان به یک الی دو فرزند در هر خانواده رسیده است. کم کم انسانها تنهاتر شدند و بیماریهای روحی از جمله افسردگی در جوامع پر رنگتر شد. شاید امروزه تعریف از دورهمیهای بزرگ خانه پدر بزرگ برای نسل جدید غیرقابلتصور باشد. زندگی مدرن کلیت سبک زندگی را در تمامی عرصهها متحول کرد. آنچه که امروزه موجب شکاف نوع نگاه و طرز زندگی نسلها شده است ریشه در تغییر امکانات و ارزشگذاریهای جوامع دارد. نسل مدرن نسل زندگی ماشینی است که در آن تکنولوژیهای نو نظیر اینترنت جایگاه ویژهای دارد و انجام تمامی کارها به صورت دیجیتال و با سرعت بالا است. از این رو، این نسل دیگر صبر و طاقت نسل گذشته را ندارد و تمام کارهای خود را به صورت اینترنتی و سریعالسیر انجام میدهد. از سوی دیگر این سبک زندگی نوع نگاه این نسل را به مراودات و تعاملات اجتماعی عوض کرده است. در نسلهای گذشته و در شیوه سنتی، تعاملات در دامنه خانواده و به صورت رفت و آمد مکرر بود. در حال حاضر و در سبک زندگی مدرن دارای تعاملات گسترده اما به صورت مجازی هستند که عمق و حقیقی بودن این روابط را نمیتوان ارزیابی کرد. افزایش ارتباطات در گستره جهان و نفوذ به درون منازل با استفاده از گوشیهای هوشمند باعث مقایسه سبک زندگیها با هم شده است که این نیز به نوبه خود لطمهها و معایب زیادی را به کانون خانواده وارد کرده و اولویت های زندگی را تغییر داده است.
نمود سبک زندگی در شبکههای اجتماعی تعریف سبک زندگی و مفاهیم آن در دنیای معاصر و در عصر تکنولوژی، گویا پدیده تازهای به نظر میآید. امکانات و امتیازاتی که هر روز بیش از پیش در شبکههای اجتماعی در اختیار مردم قرار میگیرد، زمینه را برای ایجاد فضای جدیدی در زندگی فراهم میکند که خود سبب خلق سبک زندگی خاصی میشود که در عموم تحت عنوانی چون زندگی لاکچری مطرح است. سبکی که در آن افراد سعی دارند تا بالاترین قیمت و باکیفیتترین اجناس و اقلام را در میان کالاها و خدمات موجود انتخاب کند، و این گونه حس برتری و ممتاز بودن را عرضه میکنند. کنجکاوی انسان و در دسترس بودن تکنولوژی برای همگان در عصر حاضر، این طرز زندگی بسیار پر بازدید شده است. سبک زندگی شاید در مواردی حتی تماماً ساختگی باشد و اصل آن، با آنچه رونمایی میشود تفاوت بسیاری داشته باشد. اما با این وجود، افراد بسیاری را تحت تاثیر قرار داده و یا حتی مقلد این سبک شدهاند. بدون آنکه از معایب آن آگاه باشند. در کشورمان این نوع سبک زندگی، به حدی پرطرفدار است که روزبهروز به تعداد کاربران این شبکهها افزوده میشود. مدل خودرو و مارک لباسها، وسایل زینتی، رستورانها، مسافرتهای لوکس و محل زندگی ارزش و اعتبار افراد به حساب میآید. افرادی که به ظاهر خود را اهل مطالعه و فرهنگ میدانند و بیشتر از آنکه مطالعه کنند، عکاس خوبی از کتب میشوند. علت محبوبیت اینفلوئنسرها و رواج این نوع سبک زندگی از نگاه برخی جامعهشناسان، تغییر نگرش بشر در عصر حاضر است، آنان معتقدند در این عصر، انسانها به حدی کرخت و سست هستند که اصلا فکر نمیکنند و ترجیح میدهند دنبالهروی سبک زندگی خاصی باشند که از نظرشان جذاب و جالب است. اینها پیامدهای یک جامعه مصرفگراست که انسانها به دلیل فقر فرهنگی و اقتصادی درگیر این مسائل میشوند. به سبب تهی بودن، افول سطح دانش و فرهنگ اجازه میدهند دیگران برای آنها تصمیم بگیرند. اینفلوئنسرها به عنوان با نفوذترین رسانه، الگوی تمام و کمال مردم میشوند؛ آنهایی که شاید حتی تحصیلات آنچنانی ندارند و در مدت زمان بسیار کوتاه در زندگی مردم جا باز میکنند و بخش اعظمی از جامعه با آنها همراه میشود. جمع بندی سبک زندگی در یک نگاه کلی یک روش برای سازماندهی و مدیریت تمام عملکردها، فعالیتها، رفتارها و نگرش به تمام ابعاد و جنبههای مختلف زندگی است؛ چه خودآگاه و چه ناخودآگاه. به غیر از موارد خاص و عوامل بیگانه، روشی است اختیاری که شما خودتان آن را برمیگزینید و با پیروی از آن در این راه زندگی خویش را جلو میبرید. گزینش سبک زندگی باید بر اساس علایق و سلایق شما باشد و شما برای خودتان باید زندگی کنید نه برای دیگران. در انتخاب سبک زندگی، به امکانات و منابع موجود و در دسترس توجه کنید، افراد انتظارات زیادی از خود دارند که گاه اصلا شرایط لازم، مهیا نیست. برای اینکه بهترین سبک را برای خود انتخاب کنید، باید خودتان را بهتر از گذشته بشناسید و از تواناییهای بالقوه و ظرفیتهایتان آگاه باشید.
بهبود سبک زندگی زندگی شاد و زیبا آرزوی همه ماست. در کل عمر خود در حال تلاش هستیم تا زندگی خوبی را برای خود رقم بزنیم. انتخاب و آگاهی از شرایط زیست بهتر دو عاملی است که بسیار میتواند به ما در این راه کمک کند. تا چند سال پیش، برای بهبود سبک زندگی به دنبال خواندن کتابها و شیوه زندگی بزرگان و افراد موفق بودیم؛ اما فضای مجازی در دسترسترین اطلاعات در زندگی امروز است. در زندگی مدرن متاسفانه کمتر حوصله مطالعه داریم. هر روز که از خواب بلند میشویم، در حال مرور پیچ های اشخاص مختلف هستیم که سبک زندگیشان را به نمایش گذاشتهاند. روزانه میتوانیم اعمال و رفتار آنها را ببینیم. شاید شما حتی به عنوان سرگرمی دنبال کنید ولی به طور ناخوداگاه بر زندگی و افکارتان تاثیر میگذارد. تکنیکهای بهبود سبک زندگی چیست؟ برای بهبود زندگی چه کنیم؟ شما بدون آن که خبر داشته باشید، سبک خاصی در زندگیتان دارید، سبکی که مختص روحیات و خصوصیات شماست. هر روز این شانس را دارید که بهتر زندگی کنید و شیوه زندگیتان را بهبود ببخشید. خیلی اوقات شما این روشها و تکنیکهای زندگیِ بهتر را میدانید اما اراده و حوصلهی انجام آن را ندارید، اما اگر یکبار برای یک دورهی کوتاه امتحان کنید متوجه تاثیر مثبت آن بر زندگی میشوید. اول از همه بدانیم تغییر در شیوه زندگی، شاید سخت و غیر ممکن باشد اما بسیار میتوانید زندگی را برای خود شیرینتر و شادابتر کند و حال خوبی داشته باشید و مهمتر از همه سالمتر زندگی کنید. دوم آن که شیوه زندگی شما، برای شماست، ممکن است دیگران آن را حتی مسخره کنند، مهم نیست. هرکس با توجه به علایق و اهدافش شیوه زندگی برای خود انتخاب میکند. ولی باید توجه کنید شیوهِای از زندگی را انتخاب کنید که در همه ابعاد زندگی به نفعتان باشد، گاهی از چشم هم چشمی شیوهای را دنبال میکنید که حتی به ضرر سلامتی شماست. تکنیکهای بهبود زندگی مطالب بسیاری در سایتهای مختلف در رابطه با وعدههای غذایی سالم، خواب کافی و اهمیت ورزش در بهبود سبک زندگی بیان شده، که مطالب ارزندهای هستند در این مقاله از نگاهی دیگر به تکنیکهای بهبود زندگی میپردازیم. درک درستی از خودتان داشته باشید ما انسانها خیلی اوقات دوست داریم شبیه دیگران زندگی کنیم. ولی نه شرایط و نه توانایی آن سبک زندگی را داریم. پس واقع بین باشید؛ و خواسته هایتان را با تواناییها و امکاناتتان هماهنگ کنید. هیچ وقت برای شروع دیر نیست بسیاری از شما در زندگی حسرت نداشتهها و کارهای انجام نداده را دارید. گاهی حتی حسرت چیزهایی را دارید، که حتی شرایط آن برای شما مهیاست. فقط کافی است شروع کنید. شاید دوست داشته باشید، نقاشی کنید، بنویسید، آواز بخوانید و هر فعالیت دیگر. با نگاه به سنتان خود را محدود نکنید و استارت بزنید. تفریح مورد علاقهتان را پیدا کنید یکی از شما با خواندن کتاب، یکی دیگر با صحبت و تعامل، یکی با دیدن فیلم خوشحال شود و به عبارت دیگر تفریح میکند. آنچه را که دوست دارید انجام دهید و برای انجام آن برنامه ریزی کنید. زندگی را همانطور که هست بپذیرید زمانی میتوانید شرایط زندگی خود را بهتر کنید که اول از همه زندگی را همانگونه که هست قبول کنید و به دنبال رفع مشکلات باشید تا بتوانید رشد و پیشرفت کنید.
طی دهههای اخیر اصطلاح سبک زندگی (به انگلیسی: Lifestyle) به یکی از اصطلاحات رایج در کتابها، مقالات، رسانهها و حتی گفتگوهای روزمره تبدیل شده است. پزشکان از بیماریهای سبک زندگی حرف میزنند و برخی از بیماریها – مانند سرطان ریه، سکته و بیماری عروق کرونر – را به سبک زندگی ما نسبت میدهند. آنها ما را تشویق میکنند که «سبک زندگی سالم» داشته باشیم تا خطر ابتلا به بیماریها – خصوصاً در سن بالاتر – کاهش پیدا کند. سیاستمداران از سبک زندگی مردم حرف میزنند در برخی کشورها که سیاستگذاری متمرکزتر است، شکل مطلوبی از سبک زندگی را تعریف میکنند و از مردم میخواهند که به آن سبک نزدیک شوند. این کلمه در رسانهها هم بسیار به کار میرود. مثلاً از مسئولین نقل میشود که «سبک زندگی مردم کشور ما ایرانی و اسلامی است.» جامعهشناسان به سبک زندگی در گروههای مختلف جامعه میپردازند و تغییرات سبک زندگی مردم را در طول زمان بررسی میکند. فعالان بازاریابی و برندینگ هم از سبک زندگی مشتریان و مخاطبان حرف میزنند و میکوشند با تحقیق در مورد سبک زندگی گروههای هدف خود، محصولاتی بهتر عرضه کرده و کمپینهای تبلیغاتی و برنامههای ترویجی (پروموشن) بهتری اجرا کنند. جدای از استفادههای تخصصی، این اصطلاح در فضای عمومی جامعه تقریباً برای توصیف هر چیزی به کار میرود. توصیف مایکل سوبِل در اوایل دههٔ هشتاد میلادی خواندنی است (+): لایف استایل از واژگانی است که در زبان انگلیسی به شدت مورد سوءاستفاده قرار گرفته است. دانشمندان علوم اجتماعی، روزنامهنگاران و مردم کوچه و خیابان از این واژه تقریباً برای توصیف هر چیزی که برایشان جالب است استفاده میکنند؛ از مُد و بودیسم تا آشپزی فرانسوی. به نظر میرسد که هر چه بیشتر دربارهٔ این واژه صحبت میشود، معنایش بیشتر از دست میرود. لایف استایل به واژهای تبدیل شده است که همهجور معنایی میدهد و در واقع هیچ معنایی نمیدهد. البته توجه به بحث سبک زندگی در میان ایرانیان – حداقل به این شکل و با این اصطلاح – قدمت کمتری دارد. اگر میزان جستجوهای فارسی را به استناد گوگل ترندز مبنا قرار دهیم، به نظر میرسد از رونق این اصطلاح بیش از یک دهه نمیگذرد (+): ضمن اینکه بخش بزرگی از این جستجوها هم احتمالاً به دانشآموزانی باز میگردد که میخواهند تکالیف مدرسهٔ خود را انجام دهند (چون در کتاب تفکر هفتم و تفکر دهم به بحث سبک زندگی و مولفه های سبک زندگی پرداخته شده است). با این وصف، باید بگوییم هنوز این اصطلاح جایگاه خود را در ذهن و زبان ما ایرانیان پیدا نکرده و راه درازی در پیش است تا به جایگاه مناسب خود دست پیدا کند.