نگاهی به گسترش فرهنگ هیپ‌هاپ در میان نوجوانان

نگاهی به گسترش فرهنگ هیپ‌هاپ در میان نوجوانان

به گفته یک روان‌شناس تمام عناصر فرهگ هیپ‌هاپ راهی برای ابراز احساسات و امیال درونی فرد است و به این دلیل که اعتراض، هیجان، تحرک، موسیقی، هنر و... در این عناصر نهفته است و تمام این موارد برای نوجوانان جذابیت دارد، فرهنگ هیپ‌هاپ مورد توجه نوجوانان و جوانان قرار گرفته است.

ساعت حدود ۷ شب است. از دانشگاه فردوسی به سمت بلوار باهنر درحال پیاده‌روی هستم که درمیان راه صدای شنیدن حرف‌های رکیک از زبان یک دختر توجهم را جلب می‌کند. پشت سرم را نگاه می‌کنم .یک دختر و پسر نوجوان که گویی همدیگر را نیز می‌شناسند سر یک موضوع نامعلوم با هم صحبت می‌کنند. دختر که فکر می‌کنم نهایتا ۱۶ ساله باشد، کلاهی را برعکس بر سَر گذاشته و یک دستمال دور مچ دستش بسته است و پیراهن خیلی گشادی هم بر تن دارد. با ادبیاتی سرشار از حرف‌های رکیک با هیجانی زیاد با پسر صحبت می‌کند و دستانش را در هوا تکان می‌دهد و با تلاشی مخفیانه در پَس چهره‌اش سعی می‌کند که با ادبیاتی اصطلاحا کوچه بازاری صحبت کند و استایلی خیابانی داشته باشد. او هیچ ابایی از اینکه توجه دیگران را به سمت خودش جلب می‌کند، ندارد.

مسیرم را ادامه می‌دهم. در حاشیه یکی از کوچه‌های باهنر به گروهی از نوجوانان برمی‌خورم که به یک ماشین تکیه داده‌اند و بدون ماسک درحال سیگار کشیدن و صحبت کردن‌ هستند؛ دو دختر و چهار پسر که میانگین سنی‌شان به نظرم ۱۵ تا ۱۸ سال می‌شود. ضبط ماشین روشن است و صدای یک آهنگ رپ به گوش می‌رسد، خواننده به‌قدری تند و نامفهوم می‌خواند که هرچه تلاش می‌کنم به سختی می‌توانم برخی از کلمات و جملات موسیقی را متوجه شوم. هر ۶ نوجوان تقریبا مشابه هم لباس پوشیده‌اند. دختران لباس‌های گشادی بر تن دارند و دستمال سر بسته‌اند. پسرها نیز شلوار بگ دارند و طرح‌های متفاوتی مانند خطوط درهم ریخته‌ روی تیشرت‌هایی که چندسایز بزرگتر است به چشم می‌خورد. همگی بلند بلند می‌خندند و من در دلم امیدوارم که آنچه دود می‌کنند سیگار باشد نه چیز دیگری.

ساعت حدود ۹ شب شده و در کوچه پس کوچه‌های انتهای هفت تیر به خیابان عریض و خلوتی می‌رسم. ‌گروهی از دختران و پسرهای نوجوان اسپری رنگ در دست دارند و در حال طراحی حروف بزرگ و خطوط رنگی و به اصطلاح خودشان نقش‌های گرافیتی روی یکی از دیوارهای خرابه هستند. باند کوچکی همراه خود دارند که موسیقی رپ پخش می‌کند و اتفاقا با آن موسیقی فوق‌العاده ارتباط برقرار کرده‌اند و زیرلب زمزمه می‌کنند.

حتما شما هم تاکنون با چنین صحنه‌هایی در خیابان مواجه شده‌اید. در این سبک رفتارها، نوع لباس پوشیدن، نوع موسیقی، آثار گرافیتی(دیوارنگاری)، اکسسوری‌های خاص و... نمادی از فرهنگ هیپ‌هاپ را می‌توان دید. به نظر می‌رسد گسترش فرهنگ هیپ‌هاپ در میان جوانان و نوجوانان درحال افزایش است، اما چرا و چطور نمادهای این فرهنگ در میان برخی جوانان و نوجوانان رواج یافته و خانواده‌ها با فرزندانشان که در گیر این فرهنگ شده‌اند چگونه باید برخورد کنند؟

ژیلا قندهاری، روانشناس در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه هیپ‌هاپ یک سبک موسیقی است که هم‌راستا با جنبش اجتماعی-سیاسی به وجود آمده است، گفت: هیپ‌هاپ برای اولین‌بار در آمریکا خلق شد، اما به صورت زیرزمینی و از طریق اینترنت به اکثر نقاط ایران نیز گسترش پیدا کرد. در دهه ۵۰ و ۶۰ میلادی پس از مهاجرت سیاه‌پوستان به آمریکا مشکلات بی‌شماری برای آنها به‌وجود آمد. نابرابری‌های اجتماعی، فاصله طبقاتی، مشکلات مالی وپائین بودن جایگاه‌های اجتماعی و... برای سیاه‌پوستان باعث شد که آنها اعتراض خود را از طریق خواندن اشعار بی‌ساختار بیان کنند. در هیپ‌هاپ الفاظ نامناسب، کلمات رکیک، فحش و ناسزا نیز استفاده می‌شود.

وی افزود: مسئله‌ای که برای ما دغدغه شده این نکته است که نفس این موضوع تا چه‌اندازه به فرهنگ ما نزدیک است؛ به عبارتی آیا ما می‌توانیم از ابزاری که متعلق به جامعه دیگری است برای پیشبردن هدفی در جامعه خودمان استفاده کنیم؟

این مشاور پلی‌کلینیک دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه بسیاری از نوجوانان چشم‌بسته از گروه همسالان و دوستان خود تقلید می‌کنند تا در جمع‌های آنها پذیرفته شوند، گفت: نوجوان ممکن است اصلا متوجه نباشد که رفتار، نوع لباس، نوع کفش، نوع اصلاح مو، اکسسوری که استفاده می‌کند و کلیه این رفتارها چه معنایی دارند و فقط برمبنای تقلید آن‌ها را انجام دهد. موضوع خیلی مهم برای خانواده‌ها که همواره بر آن تاکید می‌کنیم این است که اولین مسئله پذیرش نوجوان است. ممکن است نوع لباس پوشیدن و رفتارهای نوجوان با فرهنگ خانواده سازگار نباشد. مسئله مهم این است که والدین تفاوت‌های نوجوانان را تا جایی که آسیبی به کسی نزند و مشکلی برای نوجوان ایجاد نکند، بپذیرند.

وی با بیان اینکه درصورت پذیرش نوجوان توسط والدین میزان اعتماد به نفس او افزایش می‌یابد و هویت مستقل‌تری را کسب می‌کند، گفت: این یک رابطه دو طرفه است، هرچقدر که والدین نوجوان را بپذیرند و به او اعتماد کنند باعث شکل‌گیری همین احساس در نوجوان نسبت به والدین می‌شود. متاسفانه خیلی از والدین برخی از رفتارهای فرزندان‌شان را نمی‌پذیرند چون فقط با فرهنگ، باورها و اعتقادات آنها سازگار نیست. درحالی که مهم این است که رفتار نوجوان به خودش و دیگران آسیبی نزند.

قندهاری افزود: هر جنبشی همواره با حرکتی خاص آغاز می‌شود تا بتواند توجه افراد جامعه را به‌خود جلب کند و از این طریق حرفش شنیده شود. هیپ‌هاپ یک جنبش فرهنگی به‌شمار می‌رفت که موسیقی بخشی از آن بود. این جنبش کم‌کم توسعه پیدا کرد و در راستای اعتراض کردن به کار برده شد.

وی با بیان اینکه هیپ‌هاپ به چهار عنصر و اِلمان تقسیم‌بندی می‌شود، گفت: اولین عنصر هیپ‌هاپ «دی جِی اینگ» است که شامل ترکیب صداهاست. دومین عنصر «اِم سی اینگ» همان رپ‌خوانی است. عنصر سوم «بِرَک دَنسینگ» است که نوعی ورزش بوده و شامل ترکیبی از حرکات آکروباتیک با نوعی رقص شکسته است. عنصر چهارم نیز «گرافیتی» است که به نقاشی و ایجاد طرح روی دیوارها و اجسام مختلف گفته می‌شود.

این روان‌درمانگر افزود: تمام عناصر فرهنگ هیپ‌هاپ راهی برای ابراز احساسات و امیال درونی فرد است و به این دلیل که اعتراض، هیجان، تحرک، موسیقی، هنر و... در این عناصر نهفته است و تمام این موارد برای نوجوانان جذابیت دارد، فرهنگ هیپ‌هاپ مورد توجه نوجوانان و جوانان قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه هنر در ذات خود تقسیم‌بندی فرهنگی و جغرافیایی ندارد ، گفت: مهم این است که ما از هر ابزاری می‌توانیم استفاده مثبت یا منفی داشته باشیم. هیپ‌هاپ نه‌تنها روش و فرهنگ مضری نیست بلکه اهداف خیلی مفیدی نیز دارد و اعتراض، تحرک و خلاقیت در آن نهفته است و به‌طورکلی جذاب است. چیزی که اهمیت دارد این است که افراد جامعه چطور و در چه راستایی از آن استفاده می‌کنند؟ آیا شناختی نسبت به آن دارند یا فقط یک برداشت ظاهری از آن دارند و فقط ظواهر آن را تقلید می‌کنند؟

قندهاری افزود: این مهم است که افراد حرکت یا رفتاری را با آگاهی انجام دهند و بدانند که هر رفتار را با چه هدفی از خود بروز می‌دهند. واقعیت این است که بسیاری از نوجوانان نه فقط رفتارهای هیپ‌هاپی بلکه خیلی از رفتارهای دیگر را با تقلید انجام می‌دهند؛ زیرا در این سن گروه همسالان خیلی برای آنها مهم است و جزو گروه‌های اصلی است که باعث شکل گرفتن هویت نوجوانان می‌شود.

وی ضمن تاکید بر اینکه به نوجوانان باید کنجکاوی و پیدا کردن ریشه هرچیزی را یاد دهیم، گفت: مسئله مهم دیگر در رابطه با نوجوان این است که باید به او یاد دهیم که مثلا اگر موسیقی گوش می‌دهد درخصوص آن موسیقی کنجکاوی کند و بفهمد که این چه‌نوع موسیقی است؟ چه سبکی دارد؟ بر اثر چه جریانی به وجود آمده است؟ چه تاثیراتی بر مخاطب می‌گذارد و... .

مشاور پلی‌کلینیک دانشگاه فردوسی مشهد افزود: اگر نوجوان می‌خواهد هرنوع هنری خاص یا مسائل سیاسی، اجتماعی و... را دنبال کند باید به او آموزش دهیم که دنبال آگاهی کسب کردن درمورد آنها باشد و در خصوص هر مسئله‌ای سوال بپرسد، بررسی کند، مطالبه‌گر باشد، با حقوق خود آشنا شود، بداند حق او و دیگران در این جامعه چیست و درکل آموزش‌پذیر باشد.

وی با بیان اینکه نوجوان باید یاد بگیرد که هرچه به او گفته می‌شود را بدون تحقیق و مطالعه نپذیرد، گفت: نوجوان باید بداند که هرچه را می‌شنود صرفا چون والدین، دوستان و...گفته‌اند را نپذیرد و به دنبال این باشد که در خصوص آن موضوع از منابع مختلف آگاهی کسب کند و به یک منبع اکتفا نکند. آموزش نباید فقط از طریق یک منبع باشد و فرد باید حرف‌های مختلف را بشنود و از میان آنها انتخاب کند. اگر قرار باشد فرد فقط از یک منبع اطلاعات را به دست آورد، این دیگر آموزش نیست بلکه تقلید و شست‌وشوی مغزی است.

قندهاری افزود: همه ما در محیط‌های مختلف، نقش‌های متفاوتی را ایفا می‌کنیم و به همان نسبت رفتار متفاوتی نیز خواهیم داشت؛ مثلا یک خانم کارمند در محیط کار مطابق انتظارات همان نقش ظاهر می‌شود، در جمع دوستانه رفتارهای دیگری دارد و همان شخص به هنگام ایفای نقش مادری رفتاری کاملا متفاوت دارد.

وی با بیان اینکه نوع رفتار نوجوان در جمع دوستانه متفاوت با زمانی است که در میان خانواده است، گفت: احتمال دارد نوجوان در جمع دوستانه حرف‌هایی بزند که مورد تائید والدین نباشد ولی این لازمه حضور در جمع دوستان است و هیچ ضرری برای او ندارد. مهم این است که نوجوان تشخیص دهد که آن الفاظ مخصوص جمع‌های دوستانه خاصی است و قرار نیست در همه‌جا استفاده کند. مهم این است که توانایی انجام کاری را داشته باشد ولی آن را انجام ندهد. اگر فردی هیچ‌کاری را هیچ‌وقت نتواند در مکان‌هایی که ایراد ندارد انجام دهد، قطعا مشکل خواهد داشت. نوجوانی که هیچ حرف زشتی یاد ندارد، کار شاهکاری انجام نداده است. بلکه آن نوجوانی که می‌تواند فحش دهد و این کار را انجام نمی‌دهد، انتخاب کرده که رفتار درستی را انجام دهد.

این متخصص حوزه نوجوانان افزود: ما در معنای تقوا نیز این را داریم. تقوا یعنی پرهیز کردن از کاری که فرد می‌تواند انجام دهد ولی آن را انجام نمی‌دهد؛ بنابراین از روی ناتوانی نیست که کاری را انجام نمی‌دهد بلکه باور و عقیده او بر این است که این‌کار را نباید انجام دهد.

منبع:ایسنا