معماری در ایران همواره دستخوش تحولات زیادی بوده است. اما هموراه سبک های معماری در ایران از ویژگی هایی برخوردار بوده است که در مقایسه با معماری کشورهای دیگر جهان آن را منحصر به فرد کرده است. با توجه به همین موضوع بر آن شدیم تا در این مقاله به بررسی تاریخچه معماری در ایران و تحولات معماری در ایران بپردازیم. در ادامه با ما همراه باشید. سبک معماری قبل از اسلام سبک معماری در ایرانِ قبل از اسلام به دو شیوه پارسی و پارتی تقسیم بندی می شود: شیوه معماری پارسی از زمان مادها تا حمله اسکندر (از قرن ۸ قبل از میلاد تا قرن ۳ قبل از میلاد) توجه شاهان هخامنشی به معماری ، از بناهای باقی مانده از آن زمان کاملا مشهود است. یکی از ویژگی های رایج در سبک های معماری رایج در دوره شاهان هخامنشی این است که در آثار معماری آن دوره تاثیر سایر ملل نیز دیده می شود. علت این امر این است که هخامنشیان برای ساخت ساختمان های از کارگران و صنعت گران ملل های مختلف مانند بابل ، لیدی ، ماد و مصر بهره می گرفته اند. حتی بسیاری از مصالح های به کار رفته در بناها از فواصل دور دست به ایران می آمده است. برخی از مهم ترین ویژگی های معماری شیوه پارسی عبارتند از: استفاده از سنگ بریده و منظم استفاده از بهترین نوع مصالح از لحاظ مرغوبیت و رنگ و مقاومت در برابر باد ، باران و نور خورشید آماده کردن پی بنا با سنگریزه و سنگ لاشه و بنای ساختمان بر روی سکو و تختگاه قرار دادن ستون ها در حداکثر فاصله ممکن از یکدیگر ارتفاع بلند و چشم گیر ستون ها پوشش با شاه تیر و تیرچه چوبی سخت و بریده و درودگری شده تعبیه سایبان و آفتابگیر منطقی و ضروری برای ساختمان ها شیوه معماری پارتی دومین شیوه معماری در ایرانِ قبل از اسلام ، شیوه پارتی است. این شیوه بعد از حمله اسکندر در ایران معمول شد و در دوره اشکانی ، ساسانی صدر اسلام و حتی بعد از اسلام در بعضی نقاط تا قرن سوم و چهارم هجری ادامه داشته است. متاسفانه آثار قابل توجهی از معماری آن دوران بر جای نمانده است. اما خصوصیات کلی ساختمان های پارتی را می توان در موارد زیر خلاصه کرد: حداکثر استفاده از مصالح محلی (بوم آورد) مثل استفاده از سنگ لاشه ، خشت خام یا پخته و … استفاده استادانه از تکنیک پیشرفته طاق و گنبد طراحی های متنوع سبک معماری ساسانیان یکی دیگر از دوره های باشکوه معماری در ایران ، در دوران ساسانیان پدیدار شده است. از آن جایی که ساسانیان خود را بازمانده پارسیان می دانستند در معماری ساختمان و بناهای خود از شیوه پارسی الهام می گرفتند. هر چند با توجه به آن که در آن زمان جنگ های داخلی بسیار زیادی با رومیان همسایه غربی ایران داشتند ، نتوانستند که ساختمان ها و کاخ های بزرگی مانند پارس ها احداث کنند. اما بناهای بسیار با ارزشی را با استفاده از مصالح ساختمانی بومی را به وجود آوردند. با توجه به این که دین رایج زمان ساسانیان زرتشتی بوده است ، آتشکده ها در معماری آن دوران جایگاه خاصی داشته اند و با شکوه خاصی طراحی می شده اند. ویژگی های سبک معماری ساسانیان عبارتند از: اساس معماری ساسانیان گنبد است و ایوان ، طاق نماها ، اتاق ها و طاق های گهواره ای در اطراف یک یا چند حیاط قرار می گرفته است. ایوان ها دارای طاق ضربی و چهار طاق های مخصوص آتشکده بودند. هنرهای گچبری ، موازییک کاری و نقاشی دیواری از تزیینات مهم ساختمان های ساسانیان به شمار می رود. سبک معماری اسلامی بعد از انقراض آخرین پادشاه ساسانی در معماری ایران دوران جدید رقم خورد. اولین نمونه های معماری اسلامی ایران در منطقه خراسان شکل گرفت. مسجدها و مناره ها برای دعوت به اسلام و نماز به جای آتشکده های ساسانی ساخته شد. تزئینات رایج در معماری قبل از اسلام مانند گچ بری و آرایش با کاشی لعابدار به تزئینات رایج در معماری اسلامی تغییر پیدا کرد. خصوصیات معماری در ایران بعد از اسلام عبارتند از: سادگی پرهیز از بیهودگی استفاده از مصالح بوم آورد بناهای زیادی از آن دوران بر جای مانده است که از مهم ترین بناهایی که در حال حاضر در دسترس هستند می توان به مسجد جامع فهرج از نیمه اول قرن اول هجری مسجد تاریخانه دامغان ، مسجد جامع اصفهان (مسجد اولیه) ، مسجدجامع ابرقو ، مسجد جامع نایین ، مسجد جامع میبد ، مسجد جامع اردستان و مسجد جامع تبریز قبل از بازسازی آن ها اشاره کرد. سبک معماری در ایران پس از اسلام بعد از ورود اسلام به ایران ، معماری در ایران به شکل های مختلفی تغییر یافت. از میان دوره های تاریخی متعدد معماری بعد از اسلام به معرفی دوره صوفیه ، قاجاریه و پهلوی می پردازیم. معماری در ایران در دوران صفویه بدون شک یکی از باشکوه ترین دوران معماری ایرانی به دوران صفویه تعلق دارد. معماران و مهندسان ایرانی در این دوران سهم بسزائی را در پیشرفت معماری ایران داشته اند. معماری دوران صفویه ، از لحاظ وسعت و کارایی بسیار متنوع است و در تمام ابعاد حیات فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی نمود پیدا می کند. بناهای ساخته شده در این دوران اغلب دارای طرح کلی چهار ایوانی هستند. ساخت ایوان های عظیم با ابعاد بزرگ نیز یکی دیگر از ویژگی های معماری دوران صفویه است. در ابنیه های مذهبی کاشی های لعاب دار ، معرق و هفت رنگ به وفور به چشم می خورد و در تزیین دیواره های خارجی و داخلی بنا ، طاق ها ، مناره ها ، گنبدها و محراب ها از آن ها استفاده شده است. معماری در ایران در دوران قاجار بیشتر تاریخ نگاران معتقد هستند که روح معماری ایرانی در دوران قاجار از سبک های غربی گرفته شده است. بناهای مسکونی دوره قاجار شامل یک اتاق مرکزی ایوان و اتاق های کوچک تر بوده اند که در اطراف اتاق مرکزی قرار می گرفته اند. هنرکاشی کاری در دوران قاجاریه چندان مورد توجه قرار نگرفته است و تقلیدی ناقص از کارهای قرن گذشته است. رعایت اصل سلسله مراتب و توجه به اهمیت فضاها ، نمای بیرونی ساده ، بهره گیری ازارسی را می توان از ویژگی های معماری دوران قاجار به شمار آورد. مقبره حضرت عبدالعظیم در شهر ری یکی از بناهای ارزشمند باقی مانده از آن دوران است. معماری در ایران در دوران پهلوی معماری ایران در دوران پهلوی تحت تاثیر هرج و مرج های زیادی قرار گرفت به گونه ای که مطالعه ساختمان و بناهای باقی مانده از آن دوران نشان می دهد که هر کدام از بناها بیانگر یکی از مکاتب فکری هستند. اما برخی ویژگی های مشترک نیز در بناهای ساخته شده در دوران پهلوی وجود دارد که عبارتند از: استفاده از عناصر و جزییات معماری ایران باستان در درنماسازی یا تزیینات بالاتر قرار گرفتن ساختمان از سطح زمین ورودی های بلند و ستون های مرتفع و کشیده استفاده به جا از تزئینات هرچند ساده و مختصر
