پای پنجه کبوتری چیست + علائم و درمان

منظور از پای پنجه کبوتری این است که وقتی کودک راه می رود یا می دود، پاهایش به جای اینکه مستقیم و رو به جلو قرار گیرند، به سمت داخل چرخانده می شوند. معمولاً به این وضعیت “انگشت کبوتری” گفته می شود.


معمولا والدین، هنگامی که کودک اولین قدم هایش را بر میدارد، متوجه پای پنجه کبوتری او می شوند. اما کودکان در سنین مختلف و با دلایل متفاوت ممکن است این عارضه را بروز دهند.

علت چرخش پنجه پا به داخل

در سه حالت ممکن است این اتفاق بیفتد:


✅ Metatarsus adductus (چرخش کف پا به سمت داخل)


✅ پیچ خوردگی استخوان درشت نی (چرخش استخوان درشت نی به سمت داخل)


✅ انحراف استخوان ران (چرخش استخوان ران به سمت داخل)



در اکثر کودکان کمتر از ۸ سال، پای پنجه کبوتری بصورت خود به خود و تقریباً بدون نیاز به استفاده از گچ، آتل، جراحی یا هرگونه روش درمانی خاصی، بهبود میابد.

پای پنجه کبوتری به خودی خود نه درد ایجاد می کند و نه منجر به آرتروز می گردد. کودکی که وضعیت پنجه کبوتری او با درد، تورم یا لنگی همراه است باید توسط جراح ارتوپدی معاینه شود.

شرایطی که باعث ایجاد پنجه کبوتری می شود، یعنی چرخش استخوان درشت نی به داخل و انحراف استخوان ران می توانند به تنهایی یا همراه با سایر مشکلات ارتوپدی رخ دهند.

از آنجا که این شرایط در نتیجه مشکلات رشد یا ژنتیک به وجود می آیند، در برخی خانواده ها رایج تر بوده، و معمولاً نمی توان از بروز آنها جلوگیری کرد.


چرخش کف پا به سمت داخل (متاتارسوس اداکتوس)

چرخش کف پا به سمت داخل به شرایطی گفته می شود که پاهای کودک از قسمت میانی تا انگشتان به سمت داخل منحرف شود. این وضعیت در برخی موارد ممکن است خفیف و انعطاف پذیر و در برخی دیگر بارزتر و سفت و سخت تر باشد. موارد شدید چرخش کف پا به سمت داخل ممکن است تا حدی شبیه بدشکلی ِپای چنبری (کلاب فوت) باشد.

چرخش کف پا به سمت داخل بیشتر اوقات، معمولاً در ۴ تا ۶ ماه اول زندگی، به خودی خود بهبود می یابد. نوزادان ۶ تا ۹ ماهه با تغییر شکل شدید یا پاهایی که بسیار سفت و سخت شده اند، ممکن است با استفاده از گچ یا کفش مخصوص با موفقیت بالا درمان شوند. به ندرت به جراحی برای اصلاح پا احتیاج است.

چرخش کف پا به سمت داخل با پای چنبری متفاوت است. پای چنبری یک ناهنجاری شدیدتر می باشد که در مدت کوتاهی پس از تولد نیاز به درمان دارد.



چرخش استخوان درشت نی به داخل
چرخش استخوان درشت نی حالتی است که استخوان درشت نی (تیبیا) به سمت داخل چرخیده است. این اتفاق می تواند قبل از تولد رخ دهد، زیرا پاها برای جا گرفتن در فضای محدود رحم خم می شوند. پس از تولد، پاهای نوزاد باید به تدریج بچرخند تا به درستی هم سطح گردند. اگر ساق پا به حالت چرخیده باقی بماند، این حالت اتفاق می افتد.

هنگامی که کودک شروع به راه رفتن می کند، پاها به سمت داخل می چرخند زیرا استخوان درشت نی که در پایین ساق، و درست بالای پا قرار دارد، آن را به سمت داخل می کشاند. با افزایش قد کودک چرخش درشت نی معمولاً از بین می رود.

چرخش استخوان درشت نی تقریباً همیشه بدون نیاز به درمان و معمولاً قبل از سن مدرسه بهبود می یابد. آتل، کفش مخصوص و برنامه های ورزشی در بهبود این وضعیت نقشی ندارند. جراحی برای تنظیم مجدد استخوان ممکن است در کودکی انجام شود که حداقل ۸ تا ۱۰ سال سن چرخش شدیدی داشته باشد که مشکلات قابل توجهی در راه رفتن ایجاد می کند.

انحراف استخوان ران
انحراف استخوان ران (همچنین به عنوان پیچش بیش از حد ران شناخته می شود) زمانی اتفاق می افتد که استخوان ران کودک (استخوان فمور) به سمت داخل چرخیده است. این اتفاق اغلب در حدود ۵ یا ۶ سالگی بیشتر مشهود است.

انتهای فوقانی استخوان ران، در نزدیکی مفصل، پیچ و تاب بیشتری دارد، که به ران اجازه می دهد تا بیش از چرخش به سمت خارج، به سمت داخل بچرخد. این امر باعث می شود تا هنگام راه رفتن زانوها و پاها به سمت داخل قرار بگیرند. پای کودکان مبتلا به این وضعیت اغلب در حالت نشسته به شکل “W” قرار می گیرد، در حالی که زانوها خم هستند و پاهای آنها از پشت باز می شود.

آنته ورژن استخوان ران تقریباً در تمام کودکان با افزایش سن خود به خود اصلاح می شود. مطالعات نشان داده است که کفش ها، آتل ها و تمرینات خاص هیچ کمکی نمی کنند. معمولاً جراحی برای این شرایط در نظر گرفته نمی شود مگر اینکه کودک بیش از ۹ یا ۱۰ سال سن داشته باشد و دچار ناهنجاری شدیدی شود که باعث انحراف و راه رفتن نادرست می شود. درصورت تشخیص، جراحی برای انحراف استخوان ران شامل برش استخوان ران و چرخاندن آن در راستای مناسب است.

دکتر غلامرضا نادری فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران