صنعت پرورش ماکیان، به خصوص پرورش مرغ تخمگذار و گوشتی، نقش مهمی در تامین مواد غذایی پروتئینی مورد نیاز جوامع دارد. گوشت مرغ و تخم‌مرغ، نقش عمده‌ای در سبد غذایی خانوارهای ایرانی داشته و کالاهایی استراتژیک و مهم محسوب می‌شوند. آموزش و اطلاع رسانی درباره شرایط نگهداری و بهبود استانداردهای صنعت مرغداری برای فعالین پرورش طیور، به افزایش راندمان تولید و سودآوری بهتر برای واحدهای تولیدی، منجر خواهد شد. در این مقاله می‌خواهیم بدانیم «کرچ شدن مرغ» به چه معنا است و درباره راه‌های رفع کردن آن و اینکه چگونه مرغ را کرچ کنیم، بیشتر بدانیم. کرچ شدن مرغ «کرچ شدن مرغ» به چه معنا است؟ کرچ شدن مرغ، یک حالت فیزیولوژیکی یا رفتاری مادرانه در بین پرندگان ماده و مرغ‌ها است که توسط پرندگانی که آماده جوجه‌کشی و خوابیدن بر روی تخم‌ها می‌شوند، انجام می‌شود. حالات و رفتار مرغ‌ها در طی این دوره عوض شده و در جهت تحقق این هدف یعنی تولید مثل و جوجه کشی، تغییر خواهد کرد. یک مرغ کرچ، به طور مداوم روی تخم‌ها می‌نشیند تا آنها را برای تبدیل شدن به جوجه، آماده کند. هورمون پرولاکتین (PRL)، یکی از هورمون‌های غده هیپوفیزاست که نقش مهمی در شروع کرچ شدن مرغ‌ها دارد. این حالت کاملا در بین پرندگان، حالت غریزی داشته و نقش مهمی در ادامه نسل آنها بازی می‌کند. در این مدت بدن پرنده از جمله انواع نژادهای مرغ پرورشی، تولید تخم را متوقف کرده و برای نگهداری وخوابیدن بر روی تخم‌ها، آماده می‌شود. مدت و فراوانی کرچ شدن در بین تمام نژادهای مرغ یکسان نیست. بعضی مانند بیشتر نژادهای مرغ گوشتی و نژاد لاری، بیشتر و تا دو بار در سال، کرچ می‌شوند و بعضی دیگر مانند نژادهایی که به عنوان مرغ تخمگذار شناخته می‌شوند، کمتر این حالت را تجربه می‌کنند. کرچ شدن، برای پرورش دهندگان مرغ تخمگذار یکی از چالش‌های عمده در این صنعت محسوب می‌شود زیرا مرغ حتی تا بیش از یک ماه تخم‌مرغ تولید نخواهد کرد و تا رسیدن به راندمان قبلی برای تخمگذاری، زمان زیادی صرف خواهد شد. اما این حالت در بین مرغ‌ها، بیشتر مطلوب تولید کنندگان تخم مرغ‌های نطفه‌دار، برای جوجه کشی خواهد بود. نشانه‌های مرغ کرچ شده در این مدت، مرغ حالات و رفتارهایی بر خلاف رفتارهای قبلی خود بروز می‌دهد. در این دوره مرغ ممکن حالات و رفتارهای زیر را انجام دهد: پرنده در این مدت منزوی می‌شود. ممکن است تمام روز و تمام شب در لانه بنشینید، حتی اگر تخم مرغی برای تبدیل شدن به جوجه موجود نباشد. اگر تخم مرغی ببیند، روی آن می‌نشیند. تخمگذاری در میان مرغ‌های کرچ شده، متوقف می‌شود. دمای بدن مرغ کرچ شده، کمی افزایش پیدا می‌کند. پرنده دچار ریزش پر در این دوره می‌شود. کمتر غذا و دان می‌خورد و به دنبال آب نوشیدن می‌رود. در صورت مزاحمت، پرنده معمولاً حالت دفاعی پیدا می‌کند و یا صداهای مشخصی از خود بروز می‌دهد. برای کرچ شدن مرغ، باید چه کاری انجام داد؟ گفتیم که کرچ شدن در بین طیور، باعث قطع تخمگذاری آنان می‌شود. به طور حتم این امر برای پرورش دهندگان مرغ‌های تخم گذار، خبر خوبی نیست زیرا راندمان تولید تخم مرغ را پایین می‌آورد. اما اگر واحد تولیدی کوچکی دارید و یا به صورت خانگی به پرورش مرغ می‌پردازید، می‌توانید از این فرصت برای جوجه کشی از تخم‌های نطفه دار استفاده کنید. فصل کرچ شدن مرغ‌ها، معمولا اوایل بهار تا اواخر تابستان است. برای رسین به این هدف، بهتر است از نژادهایی که توانایی بیشتری برای کرچ شدن دارند، استفاده کنید. نژاد لاری توانایی زیادی برای کرچ شدن دارد. اما استفاده از این نژاد، به دلیل پاهای بلند پرنده و احتمال شکسته شدن و یا آسیب به تخم‌ها، چندان رایج نیست. بهتر است محل لانه مرغ‌ها، دنج و خلوت و دور از سر وصدا و رفت و آمد دیگر حیوانات و یا انسان باشد. به علاوه اگر می‌خواهید مرغ‌ها زودتر کرچ شوند بهتر است از جمع آوری تمام تخم‌ها به صورت مرتب، اجتناب کنید. بودن تخم در لانه، باعث زودتر کرچ شدن پرنده خواهد شد. همچنین تزریق هورمون پرولاکتین به مرغ‌ها باعث کرچ شدن آنها خواهد شد. کرچ شدن مرغ کدام مرغ کرچ شده برای جوجه کشی مناسب تر است؟ همه مرغ‌هایی که حالت کرچ دارند، غریزه مادری از خود نشان داده و برای نشستن بر روی تخم‌های نطفه دار و عملیات جوجه کشی آماده می‌شوند. اما اگر بخواهید جوجه کشی طبیعی موفقی داشته باشید، بهتر است نکات زیر را رعایت کنید: مرغ انتخابی برای کرچ شدن و جوجه کشی باید سالم و پرانرژی باشد. سعی کنید مرغی را برای این کار انتخاب کنید که بیش از یک سال داشته باشد. زیرا مرغ‌های خیلی جوان ممکن است برای خوردن دان و آب، تخم‌ها را فراموش کنند. مرغ انتخاب نشده نباید دچار تاسی در پرها، به خصوص پرهای زیر شکم باشد تا بتواند گرمای لازم برای تخم مرغ‌ها را فراهم کند. برای موفقیت در جوجه کشی، بهتر است بستر گرم و مناسبی برای مرغ آماده کرده و دانه و آب کافی را کنار آن بستر برای مرغ فراهم کنید. راه‌های رفع کرچ شدن مرغ گفتیم که کرچ شدن، جلوی تخم گذاری عادی پرنده را می‌گیرد و برای پرورش‌دهندگان مرغ‌تخم‌گذار، خبر خوبی نیست چون میزان محصول تولیدی گله، کاهش پیدا خواهد کرد. راه‌هایی که می‌توان به وسیله آن این حالت را از بین برد، عبارتند از: 1. جلوگیری از شرایط مطلوب کرچ شدن اگر پرنده در حالت کرچ شدن باشد، می‌توان با تغییر وضعیت موجود لانه، این حالت را از بین برد. به طور مثال با ممانعت از ماندن مرغ در لانه، جمع‌آوری زود به زود تخم‌ها، ایجاد نور کافی درلانه و تغییر مکان لانه می‌توان وضعیت مرغ را به حالت عادی بازگرداند. بهتر است پرنده در جایی خنک‌تر و پرنورتر نگهداری شود. کرچ شدن مرغ 2. استفاده از دارو | کرچ شدن مرغ چون هورمون پرولاکتین، عامل ایجاد حالت کرچی در مرغ‌ها می‌شود، می‌توان با استفاده از داروهای کاهنده پرولاکتین، این دوره را در مرغ‌ها کوتاه‌تر نمود. آسپرین، تاموکسیفن و سیترات کلومیفن در این موارد با تجویز دامپزشک ممکن است مفید باشند. 3. روش سنتی رفع کردن کرچی مرغ یک راه سنتی اما موثر، برای از بین بردن حالت کرجی در مرغ‌ها این است که بخش پایین بدن مرغ را به مدت ۴ دقیقه در آب سرد فرو می‌بریم طوری که سر آن از آب بیرون باشد. این کار به از بین رفتن حالت کرچی در مرغ‌ها کمک می‌کند.
